شایع ترین نوع سرطان پوست، سرطان سلول های پایه ای BCC است که به آهستگی رشد کرده و به ندرت گسترش می یابد ولی اگر این بیماری درمان نشود می تواند به استخوان های زیرین یا پوست اطراف گسترش یابد و مشکلات جدی ایجاد نماید. سرطان سلول های سنگفرشیSCC که کمتر از سرطان با سلول های پایه ای دیده می شود به ندرت می تواند رشد سریع داشته باشد. چون هر دو نوع این سرطان در صورت تشخیص زودهنگام به راحتی قابل درمان می باشند، بنابراین کشف زودرس و درمان مناسب اهمیت ویژه ای دارد.
این سرطان های پوست تقریباً در تمامی نقاط پوست بدن می توانند ایجاد شوند ولی شایع ترین محل های ایجاد این تومورها، مناطق باز بدن مثل صورت، گردن، ساعد و پشت دست ها می باشد.
● علل ایجاد سرطان پوست
مهمترین عامل شناخته شده سرطان پوست تماس های مکرر با اشعه ماورای بنفش در طی سال های طولانی است. هیچکس از ابتلا به سرطان پوست مصون نیست ولی کسانی که در معرض خطر بیشتری هستند عبارت اند از:
مردان و زنان با پوست روشن که دچار آفتاب سوختگی می شوند، افرادی که مدت زمان طولانی را در آفتاب سپری می کنند، مثل کشاورزان، دریانوردان و فروشندگان دوره گرد. (گرچه تماس با نور خورشید به طور مطلق قابل جلوگیری نیست ولی باید در افرادی که پوست روشن دارند، به حداقل کاهش یابد.)
افراد با پوست روشن به علت فقدان مقادیر کافی ملانین که رنگدانه پوست است و در مقابل نور خورشید به صورت یک صافی عمل می کند، مستعد ابتلا به صدمات پوستی ناشی از تابش آفتاب می باشند. هرچه پوست تیره تر باشد، میزان ملانین آن بیشتر است. در سیاهپوستان به علت وجود مقادیر کافی ملانین ، سرطان پوست نادر است. از طرف دیگر افراد آلبینو(زال) که در پوست خود فاقد ملانین هستند و مخافظی در برابر اشعه ماورای بنفش نور خورشید ندارند، بسیار مستعد ابتلا به سرطان پوست می باشند. کسانی که به علل شغلی یا فعالیت ورزشی در معرض نور آفتاب شدید قرار می گیرند، باید از کرم های محافظ آفتاب و در صورت امکان از کلاه و دستکش های بلند استفاده نمایند. سایر عوامل مستعد کننده سرطان پوست که کمتر شایع است معمولاً در تماس طولانی مدت با ذغال ، قطران، آرسنیک، روغن پارافین و رادیوم ایجاد می شود.
● تشخیص
همه افراد باید نسبت به تغییرات غیرطبیعی پوست مثل زخم هایی که بهبود نمی یابند حساس باشند و با پزشک مشورت نمایند. فقط پزشک می تواند تشخیص دهد که کدام ضایعه خوش خیم ، کدام پیش سرطانی و کدام بدخیم است . در بسیاری از موارد ، پزشک برای رسیدن به تشخیص ، از ضایعه نمونه برداری می کند. نمونه برداری یک اقدام جراحی نسبتاً بدون درد است که در طی آن قسمت کوچکی از بافت منطقه مشکوک برداشته می شود و در زیر میکروسکوپ بررسی می گردد. اگر ضایعه به حد کافی کوچک باشد ممکن است کل آن در هنگام بیوپسی برداشته شود. نمونه برداری تنها راه قطعی تشخیص سرطان است. نمونه برداری از ضایعات خوش خیم باعث تبدیل شدن آن به ضایعه بدخیم نخواهد شد. همچنین نمونه برداری اگر صحیح انجام شود ، باعث گسترش بیماری به سایر نقاط نیز نمی شود.
● درمان
اگر نمونه برداری، وجود سرطان یا ضایعات پیش سرطانی را نشان دهد، پزشک راجع به بهترین درمان آن ضایعه تصمیم گیری خواهد کرد. چهار روش کلی درمان ضایعات پوستی شامل جراحی، تخریب ضایعه پوستی با جراحی، تخریب ضایعه به وسیله یخ زدن آن کرایوتراپی و یا رادیوتراپی ( اشعه درمانی ) است.
اندازه ضایعه و محل آن مشخص کننده نوع درمان آن است. تمام این روش ها با۹۵% موفقیت همراه است.
در بعضی از موارد، ترکیبی از این روش های درمانی استفاده می شود و گاهی نیز تکرار درمان ضروری به نظر می رسد. در سال های اخیر استفاده از پمادها یا محلول های دارویی مثل داروی ۵ – فلوئورواوراسیل در درمان بعضی از ضایعات پوستی توصیه شده است. میزان موفقیت در درمان سرطان پوست بستگی به اندازه، گسترش و نوع آن دارد. در سرطان های سلول های پایه ای و سلول های سنگفرشی، با تشخیص و درمان به موقع می توان به بهبودی کامل دست یافت.
● ملانوم بدخیم
ملانوم بدخیم به ندرت دیده می شود، و میانگین سنی آن حدود ۵۳ سال است و ممکن است به اعضای دیگر گسترش یابد. ملانوم معمولاً خود را به صورت سفید، صورتی ، آبی یا خاکستری مخلوط شده نشان می دهد. معمولاً این بیماری به صورت یک ضایعه ی زگیل یا خال مانند شروع می شود که شکل، اندازه و رنگ آن در حال تغییر است. ممکن است خارش و حتی در موارد نادر در اثر صدمات خفیف خونریزی داشته باشد. هرگونه تغییر در خال های سابق و یا ایجاد خال های بزرگتر از یک سانتی متر بلا فاصله باید مورد مشورت پزشکی قرار بگیرد.
ملانوم ممکن است به طور ناگهانی ایجاد شود یا در نزدیکی و یا بر روی خال ها و سایر نقاط تیره رنگ پوست ظهور یابد. بنابراین ضروری است که محل و شکل خال های خود را به طور کامل بدانیم تا متوجه تغییرات آن گردیم. نکات زیر می تواند علامت یک ملانوم باشد به این دلیل با مشاهده هر ضایعه رنگی با این خصوصیات باید سریع به پزشک مراجعه کرد:
– قرینه نبودن ، عدم مشابهت یک طرف ضایعه با طرف دیگر
– حاشیه نامنظم یا غیر مشخص
– تغییر رنگ ازیک نقطه به نقطه دیگر ( در منطقه ضایعه)
– قطر بیشتر از ۶ میلی متر
پزشک ممکن است برای اطمینان از تشخیص، مانند سایر انواع سرطان پوست، نمونه برداری انجام دهد. اگر ملانوم تشخیص داده شود، در این صورت مؤثرترین درمان، عمل جراحی است ولی سایر روش های درمانی نیز ممکن است استفاده شود . گرچه وسعت جراحی لازم برای ملانوم ، بیشتر از سایر انواع سرطان پوست است ولی از لحاظ زیبایی نتایج بسیار خوبی خواهد داشت. اگر ملانوم در مراحل اولیه تشخیص داده و درمان شود نتیجه درمان بسیار خوب خواهد بود ولی در مراحل پیشرفته تر معمولا به اعضاء دور دست منتشر می شود و نتیجه درمانی مناسبی نخواهد داشت. سایر اعضای خانواده فرد مبتلا به ملانوم در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند، به همین دلیل باید به طور مرتب توسط متخصص پوست معاینه گردند.
● چگونه خود را در مقابل ابتلا به سرطان پوست محافظت کنیم؟
– بین ساعات ۱۱ صبح تا ۴ بعد از ظهر حتی الامکان در معرض نور خورشید قرار نگیرید.
– دست ها و پاهای خود را با پوشیدن لباس مناسب بپوشانید.
– از کرم های محافظ آفتاب مناسب استفاده کنید.
– از لامپ های مخصوص برنزه کردن استفاده نکنید.
– کودکان خود را در معرض نور شدید آفتاب قرار ندهید.
– محافظت از پوست در برابر آفتاب را به فرزندان خود بیاموزید.
کلید حفظ سلامت درمقابل سرطان پوست، ابتدا پیشگیری از آن و در صورت بروز، کشف زود هنگام و درمان مناسب آن است.