غیر استاندارد بودن 70 درصد فضاهای کتابخانه ای استان

امروزه با گسترش فضای مجازی شاید این احساس ایجاد شود که نیازی به حضور در فضای کتابخانه ای نیست و افزودن به فضای کتابخانه ای کار بیهوده ای است اما با نگاهی به جوامع پیشرفته متوجه خواهیم شد که با وجود گسترش فضای مجازی نه تنها از آمار سرانه تعداد کتابخانه ها در این جوامع کاسته نشده بلکه روز به روز بر سرانه تعداد کتابخانه ها افزوده شده است به گونه ای که با مقایسه آماری وضعیت 15 کشور دنیا و برخورداری از زیربنای فضای کتابخانه ای 11.8 متر مربعی در این کشورها و تفاوت چشمگیر آن با استانداردهای «ایفلا» نمی توان ضرورت رشد و توسعه فضاهای کتابخانه ای را در کشور و به تبع آن در استان انکار کرد.
 در این میان خراسان شمالی با  وجود 62 باب کتابخانه که 12 هزار و 604 متر مربع فضای کتابخانه ای را شامل می شود و سرانه تعداد کتابخانه ها را در استان  به ازای هر 25 هزار نفر به 1.79 متر مربع رسانده است هم چنان با  کمبود فضای کتابخانه ای مواجه است و در ردیف 5 استان آخر کشور قرار دارد، از طرفی آن چه امروزه به عنوان فضای کتابخانه ای استان به شمار می آید فضاهای استیجاری و مشارکتی است که با استانداردهای موجود فاصله دارد و بیانگر این است که خراسان شمالی از فضای استاندارد کتابخانه ای محروم  و  طبق آمار ارائه  شده 70 درصد فضای کتابخانه ای استان غیر استاندارد است.
اما نباید فراموش کرد که با بهره برداری از 4 باب کتابخانه عمومی و مرکزی در استان تا پایان سال جاری 10 هزار متر مربع به فضای کتابخانه‌ای اضافه خواهد شد و رونق فضای کتابخانه ای را برای استان به ارمغان خواهد آورد.  
«نعیمی» که از  فعالان و علاقه مندان به کتاب و کتابخوانی است، از این که بیشتر کتابخانه های موجود استان از فضای استاندارد برای بهره مندی شهروندان برخوردار نیست گلایه مند است و می گوید: توسعه فضای کتابخانه ها در استانی که به عنوان گنجینه فرهنگ ها و معرفتها بر سر زبان هاست ضروری است و این جای بسی تاسف است که هنوز در کتابخانه های ما فضای مناسبی برای مطالعه  وجود ندارد.
«مهدوی» که سال هاست به عنوان کتابدار در عرصه کتاب و کتابخوانی فعالیت می کند از این که  خراسان شمالی به لحاظ سرانه فضای کتابخانه ای وضعیت مناسبی ندارد و رشد کتابخانه در شهرستان ها نیز بسیار کند است، گلایه مند است و اظهار می دارد:  حداقل  نیاز استان  این است که دست کم هر سال یک کتابخانه به مجموعه کتابخانه های شهرهای بزرگ اضافه شود در حالی که شهری مانند بجنورد تنها از 4 کتابخانه بهره می گیرد و به غیر از کتابخانه دهخدا هیچ کدام استاندارد نیست و همگی استیجاری هستند.
 او با این وجود  بر این اعتقاد است که وجود کتابخانه های استیجاری بسیار بهتر از نبودن کتابخانه  است و حتی اگر مسئولان در این قالب به فضای کتابخانه های استان اضافه کنند سبب می شود تا مناطق پرجمعیت شهرها از محرومیت خارج شوند.
او از کتابخانه به عنوان فضایی که می تواند فرهنگ و دانش را به جامعه تزریق کند، یاد می کند  و می افزاید: متاسفانه در برخی نقاط این فضا دور از دسترس است  و بسیار ضعف داریم.
وی ادامه می دهد: مراکز فرهنگی بسیاری همانند مسجد، حسینیه و تکیه داریم که می توانند به این مقوله ورود پیدا کنند.
یک کارشناس فرهنگی به چرایی گسترش فضای کتابخانه ای در استان با وجود رونق فضای مجازی می پردازد و بر این باور است که همان طور که رسانه های مکتوب هم پای فضای مجازی فعالیت دارند، نمی توان به واسطه گسترش فضای مجازی و گرایش افراد به این سمت به توسعه فضاهای کتابخانه ای فکر نکرد.از نگاه  «امیری» با ارزش ترین فاکتور در کتابخانه اعضاست و لازمه جذب مخاطب وجود  فضای مناسب و استاندارد و ثابت است و در این میان جا به جایی کتابخانه یک معضل است زیرا علاوه بر ریزش اعضا تعطیلی 3 ماهه کتابخانه  را تا ساماندهی و چیدمان  فضا به دنبال خواهد داشت.
وی بر توسعه فضاهای کتابخانه ای با تکیه بر استاندارد سازی تاکید می کند و می افزاید: هر چقدر خدمات خوبی از سوی کتابخانه های استیجاری ارائه شود و نیازهای کتابخانه ای را برطرف کند اما وجود فضای استیجاری مشکلاتی را به دنبال دارد که همان  نبود  مخاطب ثابت است.
البته او معتقد است: نباید این مسئله را فراموش کرد که با ایجاد  فضای کتابخانه ای استاندارد می توان هزینه هایی را که برای اجاره  صرف می شود،  برای دیگر فعالیت های کتابخانه ای  هزینه کرد. «امیری»  می گوید:  با این که تمام نگاه ها به راه اندازی کتابخانه مرکزی بجنورد است اما با راه اندازی آن باز هم در رتبه آخر قرار داریم و اتفاق خاصی را در سرانه فضای کتابخانه ای شاهد نخواهیم بود و حداقل به 4 باب کتابخانه استاندارد در 4 نقطه اصلی شهر نیاز داریم تا بتوانیم تغییری را در سرانه فضای کتابخانه ای شاهد باشیم.
 وی می افزاید: به نظر می رسد امروزه بهره گیری از فضای مجازی نیاز توسعه فضای کتابخانه ای را تحت الشعاع  قرار نمی دهد و اگر به این مقوله نگاه کنیم که توسعه فضای کتابخانه ای می تواند آمار کتابخوان هایمان را بالا ببرد گسترش فضای مجازی و گرایش افراد به این مقوله مغایر با این حرکت نیست.
وی بر این باور است که نمی توان با وجود گسترش فضای مجازی، توسعه  فضای کتابخانه ای را  نادیده گرفت زیرا  هیچ  چیز جای مطالعه و لمس کتاب را نمی گیرد.
وی ادامه می دهد:  اگر فضای مجازی گسترش یافته است باید منابع را به سمت فضای مجازی ببریم و در دل کتابخانه ها خدمات دهی کنیم و همگام سازی با پیشرفت علم داشته باشیم.
فضای نامناسب کتابخانه ای
 در همین ارتباط، مدیر کل کتابخانه های عمومی خراسان شمالی پیش از این در نشست خبری گفته بود: خراسان شمالی  دارای 38 باب کتابخانه شهری و 24 باب کتابخانه روستایی است که 12 هزار و 500 متر مربع را شامل می شود. وی افزوده بود: خراسان شمالی در سرانه فضای کتابخانه ای جزو  5 استان آخر کشور است و در بجنورد نیز هیچ فضای کتابخانه ای مختص این نهاد وجود ندارد.«جهانی»  افزوده بود:  سرانه تعداد کتابخانه ها در استان به ازای هر 25 هزار نفر 1.79 متر مربع است در حالی که استاندارد ایفلا 3.1 و وضعیت مطلوب 15 کشور اول دنیا  9.4 متر مربع است. وی با اشاره به این که تمامی فضاهای کتابخانه ای بجنورد استیجاری یا متعلق به دستگاه های اجرایی است و روستاهای این شهرستان هم فاقد کتابخانه است، تصریح  کرده بود: بسیاری از فضاهای کتابخانه ای ما متناسب با این حوزه نیست و به نظر کارشناسان علاقه مندی اعضا موجب تعطیل نشدن این فضاها شده است.
30 درصد فضای استاندارد 
معاون اداره کل کتابخانه های عمومی خراسان شمالی هم با بیان این که سرانه زیربنای کتابخانه به ازای هر 100 نفر 1.45 مترمربع است، اظهار می دارد:  با بهره برداری از 4 باب کتابخانه شهری در سال جاری، سرانه زیربنا در استان به 2.60  مترمربع رسیده و به استاندارد  ایفلا که 2.8 مترمربع است نزدیک خواهد شد.
«آریان» همچنین به سرانه تعداد کتابخانه استان به ازای هر 25 هزار نفر که 1.79 مترمربع است، اشاره می کند و می افزاید: با بهره برداری از 4 باب کتابخانه و به تبع آن اضافه شدن 10 هزار متر مربع زیربنا به فضای کتابخانه ای استان ، در سرانه  تعداد کتابخانه ها نیز شاهد رشد  خواهیم بود و سرانه  تعداد کتابخانه ها به 1.90 مترمربع خواهد رسید.
وی خاطرنشان می کند: از 48 باب  کتابخانه نهادی استان 14 باب استاندارد است  که  30 درصد فضای استاندارد  کتابخانه ای را شامل می شود.
استاندارد نبودن  فضاهای کتابخانه ای
 اما در این میان مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان نظر دیگری دارد و بر این باور است که  هر چند در خراسان شمالی اکثر فضاهای موجود کتابخانه ای استیجاری است و استاندارد نیست اما نباید این  مسئله را فراموش کرد که در یک سالی که پیش رو داریم با  اختصاص اعتبارات سفر رهبری و با بهره برداری از 4 باب کتابخانه شهری در اسفراین، شیروان، آشخانه و بجنورد 10 هزار متر مربع به فضای کتابخانه ای استان افزوده خواهد شد.«حسین فرخنده» به پروژه  کتابخانه  مرکزی استان با  11 هزار متر مربع زیربنا  هم اشاره می کند و  می گوید:  با ساخت  و بهره برداری از این پروژه ملی در سال های آینده با جهش خوبی در  زمینه سرانه فضای کتابخانه ای روبه رو خواهیم شد./روزنامه خراسان شمالی