با آنکه قسمت عمده استان یزد را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می دهد اما به دلیل دارا بودن عرصه های وسیع زیستگاهی و نیز وجود خرده اقلیم های متفاوت نظیر ارتفاعات شیرکوه، مجاورت با ناحیه رویشی زاگرس در جنوب و جنوب غرب و ... تنوع مناسبی از اشکال مختلف زیستی را در خود جای داده است.
بر اساس اطلاعات موجود تاکنون بیش از 170 گونه پرنده، 60 گونه پستاندار، 40 گونه خزنده و بیش از 800 گونه گیاهی در استان شناسایی شده است. علاوه بر این تنوع، آنچه که محیط زیست یزد را نسبت به بسیاری از زیستگاههای کشور ارزشمند تر ساخته، وجود گونه های بومی و یا دارای ارزش حفاظتی ویژه نظیر یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، گورخر ایرانی، جبیر، آهو، شاه روباه، روباه شنی، گربه پالاس، هوبره، زاغ بور، بالابان، بحری، عقاب طلایی و... است.
دراستان یزد نیز به مانند بسیاری از مناطق دیگر کشور طی دهه های 40، 50 و 60، فرسایش ژنتیکی گونه ها شدت زیادی داشته به نحوی که روند کاهشی جمعیت ها و گونه ها دهه های ذکر شده، موجب از بین رفتن بسیاری از جمعیت های محلی شده است.
زمانی جمعیت های زیادی از گورخر ایرانی در اغلب دشت های مشرف به کویرها دراستان یزد حضور داشته اند اما گونه ای با این حوزه انتشار و فراوانی در دهه 50 دراستان یزد منقرض شد که مهم ترین دلیل این کاهش جمعیت، شکار بی رویه (شکار غیرمجاز) بوده است.
بیش از چند هزار راس آهو و جبیر (نماد کویرها و بیابان های ایران و سمبل زیبای حیوانات دشت زی) دراستان یزد طی 50 سال گذشته به تعداد بسیار ناچیزی کاهش یافت. این اتفاق ناخوشایند در مورد بسیاری از گونه های دیگر قابل شکار نظیر کل و بز و قوچ و میش نیز افتاد و به دنبال آن گوشتخوارانی نظیر یوزپلنگ که غذای آنها علفخواران یاد شده بودند نیز رو به نابودی رفتند.
شاید همین اخطارها بود که کنوانسیون منع تجارت گونه های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض (CITES) را در سال 2013 وادار به نامگذاری یک روز سال (سوم مارس مصادف با 12 اسفند) به نام روز جهانی حیات وحش نمود. شعار امسال روز جهانی حیات وحش بر محوریت موضوع " ارتکاب جرم در مورد حیات وحش جدی است بیایید درباره آن جدی بیاندیشیم یا جدی باشیم"
( ‘Wildlife Crime is serious, let’s get serious about wildlife crime’) می باشد.
از دهه 70 توجه مجامع عمومی و دولتی به ضرورت حفاظت از حیات وحش بیشتر شد مخصوصا" در دهه 80 اقدامات جدی برای نجات گونه های ارزشمند و در معرض خطر انجام گرفت اما معضل جدیدی به نام تخریب و تبدیل زیستگاه ها جایگزین شکار غیرمجاز گردید که مهار آن موجب دست به گریبان شدن دوستداران طبیعت و حیات وحش با متصدیان توسعه شد. اکبری خاطر نشان کرد: توجه یک سویه مراجع عالی تصمیم گیری به اشتغال و رونق اقتصادی باعث گردیده طرفداران محیط زیست موفق به هدایت برخی اشکال توسعه به ویژه توسعه معدنی در استان های مرکزی ایران به سمت یک توسعه متوازن و پایدار نشوند و بسیاری از زیستگاه های بکر و ارزشمند درمعرض توسعه معادن و احداث جاده های دسترسی برای معادن و شهرها قرار گیرند که این تخریب و تجزیه زیستگاه ها احیاء گونه ها به ویژه گوشتخوارانی نظیر یوزپلنگ که قلمرو وسیعی دارند را با مشکلات بسیار جدی مواجه ساخته است.
امروزه حمایت از مشارکت های مردمی و سهیم کردن مردم در امر حفاظت، بهترین راهکار حفظ تنوع زیستی شناخته شده است بنابراین در ایران نیز برای حفظ و احیاء باقیمانده حیات وحش کشور چاره ای جز آگاه نمودن، فرهنگ سازی و دخیل نمودن مردم درحفاظت از حیات وحش و زیستگاه های آنها نمی باشد و این جز با همت مسوولین، همکاری رسانه ها و خواست عموم مردم امکان پذیر نخواهد بود. خوشبختانه در استان یزد از ابتدای دهه 90 حفاظت از زیستگاهها و تنوع زیستی با مشارکت های مردمی و علاقه مندان به طبیعت با استقبال بسیار خوبی روبرو شده و اقدامات افتخاری آنان در زمینه حفظ تنوع زیستی طی چند سال اخیر مطلوب ارزیابی گردیده است. بعنوان مثال آثار مثبت حفاظت از زیستگاههای آزاد استان، در قالب افزایش جمعیت علفخوارن به ویژه جمعیت آهو که در دهه 80 روند نزولی به خود گرفته بود طی این مدت افزایش محسوسی داشته است.
معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست استان یزد
سوم مارس برابر با 12 اسفند روز جهانی محیط زیست است.