تابناک گیلان: حدود ٢ ماه پيش که سيل آمد و تعدادي از هموطنان در غرب تهران و شمال کشور و ساير مناطق ايران کشته شدند، سيل انتقادات نيز متوجه مسئولان و به‌طور مشخص سازمان هواشناسي گرديد. بخشي از انتقادات وارد بود، هرچند آنان نيز پاسخ‌هايي دادند ازجمله مسأله پارازيت‌هاي موجود و تأثير مخرب آنها بر پيش‌بيني‌هاي هواشناسي را طرح کردند؛ مسأله‌اي که هنوز هم وجود دارد و به نظر مي‌رسد که کسي نيست تا در اين باره پاسخ دهد. همچنين به موضوع ساخت‌وسازهاي غيرقانوني در حريم‌هاي رودخانه‌ها اشاره شد که متاسفانه هنوز گزارش رسمي...
مربوط به آن سيل خسارت‌آميز در جاده چالوس به افکار عمومي ارايه نشده است، تا مردم به علل و عوامل افزايش خسارات ناشي از سيل پي ببرند، تا حداقل از اين به بعد نابساماني‌ها کمتر شود.
در خصوص سيل اخير، باز هم تيتر برخي روزنامه‌ها و نگاه عمومي متوجه ضعف‌هاي موجود در کشور در مواجهه با سيل است. اين يادداشت در پي آن است که در کنار نقد به دست‌اندرکاران امور به نقش مهم مردم در کاهش خسارات سيل نيز اشاره کند.
سيل چرا رخ مي‌دهد؟ سيل يک پديده طبيعي است، ولي عملکرد انسان و دخل و تصرف او در طبيعت مي‌تواند سيل را تشديد کرده و خسارات برآمده از آن را بيشتر کند. تخريب جنگل، تخريب منابع طبيعي و بوته‌هاي کوهستاني، ساخت‌وساز در حريم رودخانه‌ها و... موجب شدت يافتن سيل و تخريب بيشتر آن مي‌شود. ولي سيل برخلاف زلزله قابل پيش‌بيني است، نه فقط براي اداره هواشناسي بلکه براي مردم عادي نيز پيش‌بيني‌پذير است؛ حداقل در اندازه‌اي که موجب انجام رفتارهاي احتياط‌آميز شود. سيل وقتي رخ مي‌دهد که باران تندي ببارد و زمين نيز تا حدي خشک باشد که اين باران جذب زمين نشود در نتيجه در مدت کوتاهي وارد دره‌هاي کوهستاني شده و به سرعت به يکديگر بپيوندند.
براي اينکه ابعاد ماجرا را متوجه شويم، کافي است مثالي زده شود. يکي از روزنامه‌ها تيتر زده بود که ٨ ميلي‌متر باران آمد، ٥ نفر کشته شدند. ٨ ميلي‌متر به نظر کم مي‌آيد ولي اگر حوزه آبريزي يک دره سيل‌خيز را حداقل ٢٥ کيلومتر مربع بدانيم، که در بسياري از موارد بسيار بزرگتر از اين رقم است و ٨ ميلي‌متر باران در مدت کوتاهي که حدود چند دقيقه است ببارد، مجموع بارش حدود ٢٠٠هزار مترمکعب مي‌شود. اگر فقط نيمي از اين آب به صورت سيل و در مثلا ١٥ تا ٢٠ دقيقه از مجراهاي تنگ آب عبور کند، حدود ٥٠ تا ١٠٠ مترمکعب آب در ثانيه خواهد شد که براي تخريب هر بنا يا شناور کردن هر تعداد تريلي ١٨ چرخ با بارش کافي است، بنابراين وقتي از ارقام بسيار کوچک سخن مي‌گوييم بايد متوجه باشيم که اين ارقام کوچک وقتي در ارقام بي‌نهايت بزرگ ضرب مي‌شوند، نتيجه آن مي‌تواند ارقام هولناکي باشد.
وقتي که چنين باراني مي‌آيد، تقريبا همه مردم کمابيش ماجرا را متوجه مي‌شوند، بنابراين بايد از حضور در مکان‌هايي که خطر آمدن سيل در آن‌جا وجود دارد، پرهيز کنند. اين پرهيز نيز زمان زيادي نمي‌برد، کافي است يکي دو ساعت رعايت کنند تا خطر برطرف شود. هفته گذشته از منطقه‌اي رد شدم که چندي پيش سيل آمده بود و چندين خودرو را در محل موردنظر با خود برده بود.
در محلي که سيل آمده بود يک پل بود، حدود چند ١٠ متر پيش از آن، تابلويي نصب شده و در آن هشدار جدي داده بود که اگر آب روي پل بود، از عبور از روي پل اکيدا خودداري شود. ولي برخي از مردم که عجول هستند و خطر را دست‌کم مي‌گيرند، به گمان اينکه مي‌توانند از روي پل رد شوند و مسأله مهمي نيست، هشدار را جدي نمي‌گيرند و از روي پل عبور مي‌کنند که در همين لحظه سيل اصلي به پل مي‌رسد و آنان را با خود مي‌برد.
در واقع وقتي که باران شديد و تند شروع به بارش مي‌کند و در فصل خشک سال هستيم، بايد از حضور در کناره‌هاي رودخانه‌ها به شدت پرهيز کنيم. اين يک اصل مشخص است. روستاييان اين مورد را به‌طور معمول رعايت مي‌کنند، ولي چرا کساني که براي تفريح به کناره‌هاي رودخانه‌هاي کوچک مي‌روند به اين مسأله بي‌توجه هستند؟ در همين سيل به گفته‌هاي يک خانمي که خودش نجات يافته ولي يک فرزندش را از دست داده، توجه کنيم: «آن شب، من و همسرم به همراه ٢ دخترم زهرا و نيايش، راهي روستاي توچال شديم.
من و شوهرم به روستا رفتيم تا هم از قنات آب برداريم و هم تفريحي کرده باشيم. وقتي به محل رسيديم، باران سيل‌آسا شروع به باريدن کرده بود ولي ما اهميتي به آن نداديم. با خودمان گفتيم باران است ديگر، نعمت خداست. تازه ايستاديم تا باران را هم تماشا کنيم اما به چند ثانيه نکشيد که ناگهان ديديم در ميان آب به جلو حرکت مي‌کنيم. آب، ماشين را با خودش مي‌برد.
شوهرم سعي کرد از بيرون، ماشين پرايدمان را نگه دارد و مانع از حرکتش شود. من هم در آن لحظه با خودم گفتم بهترين کار اين است که داخل ماشين شوم و بچه‌هايم را در آغوش بگيرم تا هر بلايي سرمان آمد، در کنار هم باشيم». چرا چنين است؟ بخشي از آن به دليل بي‌اطلاعي و فقدان تجربه عملي از سيل است. درک درستي از قدرت تخريبي آب نداريم. آنان نمي‌دانند که قوي‌ترين افراد وقتي که با آب‌هاي تندي با اندازه نيم‌متر هم مواجه شوند، نمي‌توانند خود را نگه دارند، چه رسد که اندازه آب به يک متر و بيشتر برسد.
خودروها در برابر آب حتي ضعيف‌تر از انسان هستند. بنابراين همه بايد توجه کنند که به محض آنکه هوا ابري و باران تند آغاز به بارش کرد، از حضور در محل‌هاي پست و آبگير و کنار رودخانه پرهيز کنند و عبور از روي پل‌هاي کوچک را که آب به بالاي آن رسيده يا در حال رسيدن است به کلي فراموش کنند، اين کارها نشانه شجاعت نيست، بلکه معرف حماقت است.