به گزارش تابناک سمنان: ماهواره مکعبی یا کیوبست نوعی از ماهواره‌های کوچک است که برای اولین بار در سال ۱۹۹۹ به منظور ارائه یک الگوی استاندارد برای تحقیقات در زمینه ماهواره‌ها مطرح شدد. این پروژه حاصل همکاری مشترک بین دو دانشگاه پلی‌تکنیک کالیفرنیا و دانشگاه استنفورد است.
هدف از این پروژه استانداردسازی فرآیند طراحی ماهواره‌های کوچک به منظور کاهش زمان و هزینه توسعه، افزایش دسترسی به فضا و انجام پرتاب‌های مکرر است. ماهواره‌های مکعبی با واحد U شناسایی می‌شوند که هر U معرف یک مکعب با طول ۱۰ سانتی‌متر و جرم حداکثر ۱.۳۳ کیلوگرم است. ماهواره‌های مکعبی در گروه نانوماهواره‌ها دسته‌بندی و در مدل‌های مختلف استفاده می‌شوند که از پرکاربردترین آن‌ها ۱U، ۳U و ۶U است.
در واقع ایده ساخت ماهواره‌های مکعبی نخستین بار در سال ۱۹۹۹ مطرح شد. هدف از طرح این ایده فراهم کردن فرصتی برای ارتقاء توانایی و کسب مهارت‌های لازم برای طراحی، ساخت، آزمایش و بهره‌برداری از قابلیت‌های محدود ماهواره‌های مصنوعی با توجه به محدودیت‌های مالی موجود برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان بود.
در چند سال اخیر استفاده از ماهواره‌های مکعبی خصوصا در حوزه عملیاتی مورد توجه قرار گرفته و غیر از کاربرد‌های تحقیقاتی، در سایر حوزه‌ها از قبیل نظامی، تجاری و حاکمیتی نیز توسعه یافته است. استانداردسازی ابعاد، جرم و همچنین سیستم رهاساز ماهواره مکعبی با نام Poly-Picosatellite Orbital Deployer (P-POD) باعث می‌شود که محققان در سراسر جهان به راحتی بتوانند با یکدیگر همکاری کرده و در ماموریت‌های فضایی شرکت کنند. تاکنون حدود ۱۶۰۰ نانوماهواره که عمدتا ماهواره مکعبی هستند، پرتاب شده است.
با توجه به استانداردسازی ماهواره‌های مکعبی و کاهش هزینه‌های ناشی از این استاندارد‌ها و رویکرد دنیا به استفاده از ماهواره‌های سبک به‌ویژه ماهواره‌های مکعبی به صورت منظومه‌ای و با درنظر گرفتن این موضوع که عمده سازندگان ماهواره‌های مکعبی، دانشگاهیان و بخش خصوصی هستند، توسعه این نوع ماهواره گزینه خوبی برای سرمایه‌گذاری در راستای توسعه و اثبات فناوری فضایی، رونق کسب و کار فضاپایه، آموزش و ترویج ساخت ماهواره در بین دانشگاهیان، شرکت‌های دانش بنیان و جوانان خلاق است.
منظومه‌سازی در حالت کلی، راهبردی برای هم‌افزایی قابلیت‌های چند ماهواره جهت انجام یک ماموریت جمعی است که دستیابی به آن با یک ماهواره منفرد، غیرممکن است و یا مستلزم طراحی ماهواره‌ای با الزامات و هزینه‌های بسیار بالا خواهد بود. به طور خاص در حوزه ماهواره‌های مکعبی نیز با توجه به محدودیت‌های موجود، راهبرد منظومه‌سازی به‌ویژه در حوزه سنجش از دور و ارتباطات، مورد توجه قرار گرفته است.
همانطور که در بالا ذکر شد بخش خصوصی و دانشگاهیان همواره جز گزینه‌های اول یا به عبارتی داوطلبان طراحی و ساخت این نوع ماهواره‌ها بوده‌اند. در برنامه فعلی، قطعات توسط پژوهشکده‌های پژوهشگاه فضایی و با کمک بخش خصوصی توسعه داده می‌شوند، سپس در یک فراخوان عمومی، تمامی علاقه‌مندان برای توسعه این نوع ماهواره‌ها دعوت می‌شوند، این قطعات نیز قابل ارائه به آن‌ها خواهد بود. در حال حاضر این برنامه هنوز به مرحله دعوت از دانشگاهیان نرسیده است.
برای این منظور تلاش می‌شود مراحل توسعه قطعات مورد نیاز برای ساخت ماهواره و فراخوان عمومی به جهت طراحی منظومه ماهواره‌ای به صورت موازی پیش رود که در سال جاری آغاز خواهد شد.
توسعه توانمندی ساخت ماهواره در کشور، یکی از برنامه‌های پژوهشگاه فضایی ایران بوده و در این راستا توسعه ماهواره‌های مکعبی با مشارکت دانشگاهیان، شرکت‌های خصوصی و شرکت‌های نوپا هدف گذاری شده است؛ به منظور تحقق این برنامه سیاست ارزان‌سازی و تسهیل طراحی و ساخت ماهواره و مهیاکردن فضای مناسب برای افزایش سطح مشارکت علاقه‌مندان و پژوهشگران حوزه فضایی کشور اتخاذ شده است.
توسعه و تامین برخی قطعات، تجهیزات و زیرسیستم‌های مورد نیاز برای ساخت ماهواره‌های مکعبی، توسعه و ارائه نرم‌افزار‌های مورد استفاده در طراحی ماهواره‌های مکعبی، توسعه، ارائه و آموزش پلت‌فرم‌هایی در کلاس‌های مختلف برای ساخت ماهواره‌های مکعبی، فراهم‌سازی بستر مناسب جهت ساخت، تجمیع، یکپارچه‌سازی، تست و ارتباط با ایستگاه زمینی، طراحی و ارائه آموزش‌های لازم برای ساخت ماهواره‌های مکعبی
ارائه خدمات مشاوره‌ای به منظور طراحی و ساخت این ماهواره‌ها، فراهم سازی و تسهیل در ارائه خدمات پرتاب از جمله اقدامات توسعه‌ای پژوهشگاه فضایی در این راستاست.
گفتنی است این ماهواره‌ها از آلیاژ آلومینیوم ساخته شده و جنس مخصوص آن‌ها به گونه‌ای است که در برابر تغییرات دمایی شدید موجود در فضا مقاوم باشد. قسمت کنترل توجیه ماهواره‌ها یکی از مهمترین قسمت‌های آن‌هاست. به کمک این قسمت ماهواره در فضا در مدار خود قرار گرفته و به ماموریتش ادامه می‌دهد.