بزهکاری پدیده ای اجتماعی و دارای بستر اجتماعی است که عوامل متعددی در نحوه شکلگیری و بروز نوع بزه نقش دارند اما شرایط و کارکردهای نامطلوب خانواده می تواند زمینه پرورش افراد بزهکار را فراهم نماید.
تابناک ایلام سرهنگ فرهاد اسدی* ::امروزه جامعه به فراخور پیشرفت های متعددی که در حوزه های مختلف اقتصادی،اجتماعی، تکنولوژی داشته است آسیب های اجتماعی و جرایم نیز شکل های جدیدی به خود گرفته و بزهکاری ها از شکل های سنتی پا فراتر نهاده و اشکال جدیدی پیدا کرده است.
تغییر انواع و شیوه های مصرف مواد مخدر ، تغییر در نحوه ازدواج ها و کلاهبرداری ها، جرایم در فضای مجازی و سرقت هایی که شکل و شیوه های آن تغییر یافته همگی حکایت از این دارد که جرایم و آسیب ها پا به پای پیشرفت ها در جامعه عوض شده است.
در این رهگذر خانواده به عنوان رکن اصلی یک جامعه از این تغییرات مستثنی نبوده و همپای تغییرات اجتماعی با تغییر و تحول همراه بوده است.البته این تغییرات گاه پیامد های مثبت دارد و گاهی نیز نتایج دردناکی را سبب می شود.
تضعیف روابط خانوادگی،انزوای افراد در کانون خانواده،دوری جستن از فرهنگ و سنت ها و روی آوردن به فرهنگ های بیگانه بدون توجه به پیامد های فرهنگ وارداتی از عمده نتایج این تغییرات اجتماعی در کانون خانواده ها است.
همواره این موضوع که خانواده عامل پیشگیری از جرم می تواند باشد مورد تاکید همگان بوده و هست اما با این حال این جامعه کوچک(خانواده) در شرایطی نیز می تواند عامل مهم بزهکاری باشد.
به هر میزانی که روابط اعضاء از سیطره روابط صمیمی، عاطفی، و اخلاقی خارج شود، خطر از بین رفتن کارکرد بسیار مهم خانواده آموزش هنجارها و ارزشهای اجتماعی به فرزندان دور نخواهد بود.
آنچه مهم است مناسبات و پیوندهای گروه خانواده است به شکلی که افراد به عنوان حاملین و عاملین نقشها باید به گونهای ایفای نقش نمایند که کارکرد اساسی حفظ وحدت و انسجام خانواده را به دنبال داشته باشد.
خانهای که از سخن محبتآمیز خالی است آفت رشد ذهنی، عاطفی و اجتماعی نوجوان است، عدم عشق و محبت و نبود ثبات و هماهنگی در خانواده زمینهساز رفتار بزهکارانه است.
هر گاه بنیان عاطفی و اخلاقی خانواده سست گردد روی نظم خانواده تأثیر گذاشته، بزهکاری نیز رخ مینماید. نظم و تعادل در خانواده رابطه معکوس با روند بزهکاری دارد. آنگاه که طلاق رو به فزونی میرود، کشمکشهای درونی خانواده اوج می‌‌یابد و فرزندان در سنین نوجوانی به دور از نظر والدین در ورطه آلامی چون اعتیاد، بزهکاری و ... گرفتار میآیند.
بهرحال روابط بین والدین و فرزند، از هم پاشیدگی خانواده و فقدان نظم و تعادل در خانواده، سست شدن عقاید مذهبی و اخلاقی در بزهکاری نوجوانان نقش مهمی دارد.اگر ارزشهای یک نفر و ارزشهای افرادی که بر اثر او تأثیر شدید دارند به جای حمایت از رفتار غیر مجرمانه از رفتار تبهکارانه حمایت کنند، احتمالاً آن شخص مجرم خواهد شد.
ایجاد روابط صمیمانه در خانواده کمکی است به نوجوانان تا بتوانند مشکلات خود را صادقانه با والدین در میان بگذارند و مجبور نباشند به محیط خارج از خانه پناه ببرند.
مشاهدات روزمرّه نشان داده اند که کودکان و نوجوانان بزهکار عادات ناپسند خود را از پدر و مادر منحرف خود فرا می گیرند و به عنوان تقلید دست به کارهای خلاف می زنند.
معمولا والدین اطفال یا نوجوانان بزهکاراز نظر رفتاری یا بسیار خشن وسخت گیر هستند و یا نسبت به فرزند خود بسیار بی توجه و سهل انگار هستند. غالبا والدین این دسته از اطفال و نوجوانان در ارتباط برقرار کردن با فرزند خود دچار اشکال هستند و نمی توانند به درستی به تکالیف خود نسبت به فرزندشان عمل کنند.
والدین به جای این که به فرزندان شان بگویند "مواظب باش"، "اطراف خود را بپا"، "هوای کار را داشته باش" و... بهتر است بگویند "چگونه باش"، "چگونه دوستانی انتخاب کن" و... که البته باید این مفاهیم با زبانی ساده و قابل فهم برای آن ها بیان شود.
والدین باید تلاش کنند فاصله ارتباطی خود را با فرزندانشان کاهش داده و فقط در جایگاه ارباب، رئیس یا فرمانده قرار نگیرند، بلکه والدین موفق همواره در جایگاه دوست فرزند خود بوده که می توانند او را از بزهکاری ها نجات دهد.
برخی از مادران تصور می کنند با مخفی کردن ناهنجاری های رفتاری فرزندان خود در مورد آنها دلسوزی می کنند.
اما آن ها باید بدانند این حرکت نه تنها دوست داشتن و دلسوزی نیست بلکه نخستین گام در خیانت به آینده فرزندان است چرا که مخفی کاری، اصلی ترین حرکت در آغاز بزهکاری کودکان و نوجوانان در شرایط حاضر است.
از سوی دیگر باید زمینه سالم پرورش شخصیت کودکان و نوجوانان بعد از والدین به وسیله معلمان و مربیان فراهم شود و کودکان به گونه ای رشد کنند که از امور جرم زا بگریزند و بترسند. والدین هم در صورت مشاهده رفتار انحرافی در فرزندان باید مسئله را جدی گرفته و قبل از رشد این ویروس در روح و روان فرزند، ریشه آن را قطع کنند.
رئیس اداره برآورد اجتماعی معاونت اجتماعی انتظامی استان ایلام*
رئیس اداره برآورد اجتماعی معاونت اجتماعی انتظامی استان ایلام*
