آنچه که در ابتدا باید عنوان کرد این است که کشور ما در زمینه پژوهش نیاز به اقدامات اساسی دارد و اگر پژوهش نباشدآموزش هم نیست. اگر می خواهیم جامعه ای سالم داشته باشیم باید از جهل مرکب خارج شویم. در حال حاضر در ارتباط با سلامت اطلاعات جامعی نداریم. اگر به مردم آگاهی و آموزش داده شود مردم می توانند زندگی سالمی داشته باشند. مشکلی که الان وجود دارد رایج شدن بیماری های سرطانی است و شایع ترین سرطان در بین زنان سرطان پستان است به طوریکه از هر 8 نفر زن یک نفر به سرطان پستان مبتلا خواهد شد و متاسفانه زنان ایرانی غالبا نسبت به این بیماری آگاهی ندارند. برای آموزش در جهت پیشگیری از این بیماری باید از مقطع دبستان شروع کنیم. ورزش باید در مدارس نهادینه شود. نباید ساعت های ورزش در مدارس تعطیل شود و یا در آن ساعت کلاس های جبرانی بگذارند. سیستم آموزش و پرورش باید اصلاح شود، در صورتیکه ورزش در زندگی افراد نهادینه شود پایه پیشگیری از انواع سرطان خواهد بود.
تغذیه سالم و استفاده بیشتر از میوه و سبزیجات
تغذیه سالم نیز از مقطع دبستان و سنین کودکی و نوجوانی باید آموزش داده شود. تشویق به خوردن بیشتر میوه و سبزیجات تازه، لبنیات، آب، پرهیز از گرایش به خوردن غذاهای آماده و به اصطلاح فست فودی از رکنهای اساسی برای پیشگیری از انواع بیماری های سرطان است.
زندگی حل مسائل و مشکلات است
پرهیز از استرس و اضطراب و به عبارت دیگر برخورد با مشکلات به روش صحیح نیز در مبتلا نشدن به سرطان بسیار موثر است. باید به مردم جامعه آموزش دهیم که زندگی دارای مشکلات متعدد و متنوع می باشد و زندگی حل این مشکلات است. به عبارت دیگر باید برای هر مشکلی راه حلی مناسب یافت و از استرس و اضطراب های نادرست پرهیز نمود.
نکته دیگری که باید برای جلوگیری از استرس مدنظر داشت اصلاح وضعیت اقتصادی افراد جامعه متناسب با هزینه زندگی و درآمد هر خانواده است. متاسفانه به علت عدم آگاهی مردم در بسیاری از موارد در بین خانواده های ایرانی مشاهده می شود درآمد برای مواردی هزینه می شود که ضرورت ندارد. به عنوان مثال استفاده بسیار زیاد موبایل، رایانه، لب تاپ و... در کودک، نوجوان، جوان، میانسال و حتی افراد مسن مشکلات فراوانی را ایجاد کرده است که این نیز، نیاز به آموزش دارد.
احترام به حقوق شهروندی احترام به خویشتن
شایسته است با استفاده از بیانات شیوا و قلمهای زیبا با استفاده از تابلوهای تبلیغاتی و بیلبوردها در سطح شهر زندگی بهتر و سالم تر را به مردم آموزش بدهیم. نحوه استفاده صحیح از وسایل نقلیه عمومی، مضرات سیگار، قلیان که موجب انواع سرطان های دستگاه گوارش می شود را در بین جوانان نهادینه کنیم.
خوشبختانه شهرداری یزد در هفته های اخیر این مهم را انجام داده است به عنوان مثال بیلبوردی که در میدان شهدای محراب با شعار « احترام به حقوق شهروندی احترام به خویشتن است» چشم را می نوازد.
در زمینه بهتر زیستن و داشتن زندگی سالم وظیفه به عهده نهادهای دولتی و غیردولتی از جمله آموزش و پرورش، دانشگاه های کشور به ویژه دانشگاه های علوم پزشکی، رسانه های مکتوب و مجازی و صداوسیما می باشد که با آموزش تاثیر نهایی خود را روی خانواده بگذارند.
شیوع سرطان در کشور نگران کننده است
متاسفانه به علت نبودن بودجه کافی و عدم مسئولیت شناسی رده های مختلف شغلی ثبت اطلاعات در مورد بیماری سرطان و شیوع و افزایش آن در کشور بسیار ناقص است. اما به صورت تجربی علیرغم رشد جمعیت که خود می تواند باعث افزایش بیماری های سرطان باشد، مشاهده می شود که سرطان در کشور افزایش یافته و در سنین بسیار پایین اتفاق می افتد.
باید پژوهش و تحقیق انجام شود که به چه علت سن ابتلا به سرطان تا این حد پائین آمده است. به عنوان مثال در کشورهای پیشرفته سن ابتلا به سرطان پستان در زنان از سن 45 سالگی به بعد است اما این بیماری در ایران در سنین بسیار پائین 17، 25، 30 و 35 سالگی در حال رخ دادن است.
به نظر می رسد عوامل هورمونی و استرس زا و رژیم های غذایی غلط و خاص که در کنترل و نظارت سیستم بهداشتی نمی باشد در بروز این مشکلات موثر است بنابراین باز تاکید می کنم که لازم است سیستم نظارت بر مواد غذایی و نوشیدنی ها قدم موثری در این جهت بردارد.
توصیه هایی برای پیشگیری از سرطان پستان
برای اینکه نکات آموزشی به این یادداشت اضافه شود توصیه می کنم، تمام خانم ها از سن 18 سالگی به صورت ماهیانه پس از اتمام دوره عادت ماهانه، معاینه پستان های خود را در جلوی آینه برای کشف زود هنگام سرطان پستان انجام دهند و با لمس پستان در صورت بروز هرگونه مشکل و تغییر غیر معمول یا مشاهده و احساس توده ای سفت و ثابت به پزشک مراجعه کنند. همچنین کلیه زنان ایرانی از سن 35 سالگی علی رغم اینکه هیچ مشکلی نداشته باشند با نظارت پزشک خود و برای انجام یک ماموگرافی صحیح برای تشخیص زود هنگام سرطان اقدام کنند.
نکته دیگر اینکه زنان و دختران از مصرف داروهای هورمونی مخصوصا قرص های ضد بارداری به صورت طولانی مدت پرهیز کنند. وزن خود را کنترل نمایند و به میزان حداقل 30 دقیقه در روز به تحرک بدنی و ورزش مورد علاقه خود بپردازند.
با توجه به اینکه مدیریت غذای خانواده نیز بر عهده زنان است حتما در رژیم غذایی روزانه از میوه و سبزیجات تازه استفاده نمایند و روزانه مصرف حداقل یک میوه را در رژیم غذایی خود داشته باشند.
توصیه دیگر این است که مصرف روزانه یک لیوان شیر و 5 لیوان آب آشامیدنی سالم را فراموش نکنند. همچنین توصیه می شود زنانی که قصد داشتن فرزند دارند اولین بارداری قبل از سن 30 سالگی اتفاق بیافتد و تمام خانم هایی که به سن یائسگی می رسند لازم است از مصرف قرص های هورمونی جایگزین خودداری نمایند.
انجام معاینات دوره ای پستان از راه های اصلی کشف زود هنگام و تشخیص زودرس این سرطان است. کلیه زنان پس از معاینات دوره ای در صورت وجود هرگونه مشکل در پستان اعم از درد، ترشح نوک پستان، خارش پوست، احساس توده سفت در پستان یا تغییر در شکل ظاهری پستان بلافاصله به پزشک جراح و متخصص مراجعه نمایندو جهت جلوگیری از بروز استرس و اضطراب در این گونه موارد شایسته است خود را مشغول فعالیت ها و سرگرمی هایی نمایند که همیشه در دوران کودکی و نوجوانی به آن علاقه داشتند.
مرکز تحقیقات بیماری های پستان از سال 1391 تشکیل و در جهت آموزش و پیشگیری و پژوهش در زمینه بیماری های پستان فعالیت دارد.
این مرکز با انگیزه پیشگیری از سرطان پستان و سپس شناسایی و ثبت بیماران سرطانی ایجاد شده است. با همکاری مرکز تحقیقات ژنتیک دستگاه هایی در جهت شناسایی بیماری های ژنتیکی سرطان راه اندازی و در کلینیک خاتم الانبیا مورد استفاده قرار گرفته است. پوسترهای آموزشی با همکاری معاونت بهداشتی در جهت آموزش جامعه تهیه و توزیع کرده ایم که البته به صورت گسترده توزیع نشده و این خود می طلبد مسئولیت های افراد در جهت آموزش به نحو صحیح اجرا شود.
ما معتقدیم همواره پیشگیری بهتر و کم هزینه تر از درمان است و اگر یک تومان برای پیشگیری هزینه شود 5 برابر صرفه جویی در هزینه های درمان بیماری های سرطان صورت گرفته است.
به امید روزی که بتوانیم با آگاهی و آموزش صحیح به همه افراد جامعه اعم از زن و مرد، پیر و جوان به یک زندگی سالم، با نشاط و صلح آمیزی دست یابیم.
دکتر سید مصطفی شیریزدی، دانشیار و عضو گروه جراحی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی