وارد حیاط مدرسه که می‌شوم خلوت است اما هیاهوی بچه‌ها از کلاس‌های درس، سؤال و جواب‌ها و شعرهای دسته‌جمعی حیات آن را تداعی می‌کند. بوی کاغذ و دفترهایی که دیگر کاهی نیست و سیمی است، بوی پاک‌کن‌های جمع‌شو، بوی کیک‌های شیرین عسل و تافی‌هایی که رنگ و شکلشان عوض‌شده و بوی بچه‌ها موج می‌زند در سالن مدرسه.
به همراه معاون پرورشی دبستان ابتدایی «سبلان» وارد نمایشگاه کتاب می‌شوم و هنوز قدم به داخل نمایشگاه نگذاشته بچه‌ها به طرفم می‌دوند تا شعر نمایشگاه و سلام به مهمان را بخوانند.
نگاه همه‌شان برق می‌زند برقی از شادی و امید به زندگی و مهم‌تر کنجکاوی برای کشف هر ناشناخته‌ای. تا من به خودم بیایم بچه‌ها دوره‌ام کرده‌اند و هر کسی می‌خواهد از داستان‌هایی که خوانده برایم بگوید.
همگی به کتاب‌های درسی‌شان علاقه دارند و برای اثبات آن هر کسی تلاش می‌کند قدش را بالا بکشد و بلندتر از بغل‌دستی، دست بلند کند. پاسخ سؤال‌ها را در بینشان تقسیم می‌کنم تا هرکدام فرصتی برای ابراز دانش و علم خود داشته باشد و گمان نکند دوستش و هم‌کلاسی‌اش در نگاه مهمان غریبه‌ای که یک‌قلم و خودکار و یک دوربین به دست گرفته عزیزتر است.
وقتی می‌پرسم مادر کدامتان برایتان داستان می‌خواند تعداد کمی، کمتر از نیمی از بچه‌ها دست‌هایشان به‌آرامی بالا می‌رود.
یکی می‌گوید: خانم مادرمون بعضی وقتا می خونه ها نه همیشه.
و وقتی سؤال می‌کنم پدر کدام‌یک برایشان داستان می‌خواند باز تعداد به‌مراتب کمتری دست بلند می‌کنند.
اما در پاسخ به اینکه می‌خواهند پدر یا مادر برایشان داستان بخوانند یا نه همگی دست‌ها را تا حدی که قدشان مجال بدهد بالا می‌کشند.
نمایشگاه کتاب کارکرد تشویق والدین را دارد
معاون پرورشی مدرسه سبلان معتقد است بخشی از هدف نمایشگاه‌های کتاب تشویق والدین به کتب غیردرسی کودکان خود است.
رقیه بایرامی درحالی‌که جواب سؤال‌های بچه‌ها را با صبر و حوصله می‌دهد معتقد است در اغلب مواقع دانش‌آموز به دلیل اینکه کتاب را نمی‌شناسد از روی عکس روی جلد و جذابیت بصری آن را خریداری می‌کند.
وی افزود: این در حالی است که برخی دانش‌آموزان نیز داریم که آگاهانه کتاب‌ها را بررسی می‌کنند و حتی به انطباق آن با گروه سنی خود توجه نشان می‌دهند.
بایرامی با تأکید به اینکه مربیان مدارس دانش‌آموز را مجبور به خرید کتاب خاصی نمی‌کنند، اضافه کرد: بااین‌وجود راهنمایی لازم در خصوص کتاب‌ها صورت می‌گیرد و هدف ما این است توجه والدین به این کتاب‌ها جلب شود و خود در تهیه آن مشارکت کنند.
هرچند نمایشگاه کتاب می‌خواهد علاوه بر دانش‌آموز توجه والدینشان را به خود جلب کند اما کافی نیست. بطوریکه مدرسه سبلان برای اینکه به سرانه مطالعه دانش‌آموزان خود اضافه کند از کتابخانه‌های کلاسی استفاده کرده و برای تغذیه کتب این کتابخانه‌ها نیز از خود دانش‌آموزان و والدین آن‌ها کمک گرفته است.
یار مهربان همکلاسی ما است
نمایشگاه کتاب و کلاس سومی‌ها را مدتی در خلوتشان رها می‌کنم تا به سراغ یکی از کتابخانه‌های کلاسی بروم.
معاون پرورشی با یکی از معلمان کلاس اول صحبت می‌کند و وارد کلاس که می‌شویم شعر به کلاس ما خوش‌آمدید هفت‌ساله‌ها طنین‌انداز می‌شود.
مانتوهای صورتی، کوله‌پشتی‌های صورتی و سرخابی که گاهی همقد خود دانش‌آموزان است و کتاب‌های باز در مقابل نیمکت‌های چوبی شور و اشتیاقی برای کشف جهان است. کلاس اولی‌ها درحالی‌که در مقابل صحبت‌های معلم خود خیره به تخته‌سیاه نگاه می‌کنند به دنبال ورق‌ورق تجربه شگرف ادراک هستند. از کشف قدم‌های کوچک یک مورچه برای ذخیره کردن آذوقه زمستان تا بارانی که با ترانه به بام خانه می‌خورد و زیبایی هستی را ذره‌ذره نفس می‌کشد.
کتابخانه‌های کلاسی قفسه‌های کوچک فلزی در کلاس‌ها است که به نظر می‌رسد به‌مراتب با هزینه‌های خیلی کمتری از هوشمند سازی مدارس توانسته یار مهربان را به همکلاسی همیشگی تبدیل کند.
دانش‌آموزان می‌توانند از این کتابخانه کتاب امانت بگیرند و مدرسه برای تغذیه آن از اولیا خواسته کتب کودکان خود را که مطالعه کرده‌اند اهدا کنند. تا جایی که ۵۰۰ جلد کتاب اهداشده و در تمام ۱۶ کلاس مدرسه سبلان این کتابخانه‌ها برای هزار و ۷۳ دانش‌آموز مدرسه دایر است.
به گفته معاون پرورشی علاوه بر این ایستگاه‌های مطالعه دایر شده و در کلاس‌های درس نهضت مطالعه مفید باهدف ترویج مطالعه بین دانش‌آموزان تدارک دیده شده است.
بایرامی گفت: دانش‌آموزان در نهضت مطالعه روی یک موضوع خاص مثل نماز تمرکز کرده و مطالعه می‌کنند و یافته‌های خود را به یکدیگر می‌آموزند.
چقدر گردهمایی‌هایی از برای دانستن عمیق و شگرف در مدارس ضروری است تا محفوظات که آفت جان دانش‌آموزان شده کنار گذاشته شود و علوم مختلف به‌صورت مفهومی آموزش داده شود.
تجارتی به نام کمک‌درسی
مدیر آموزش‌وپرورش ناحیه یک اردبیل معتقد است والدین بعد از پوشاک و خوراک بیشترین هزینه فرزندان خود را کتاب‌های کمک‌آموزشی قرار داده‌اند.
علی ورودی بابیان اینکه کتاب بهترین منبع برای مطالعه است اما باید به شیوه درست و کتاب درست مورداستفاده باشد، به خبرنگار مهراضافه کرد: متأسفانه باید از این شکل از آموزش جلوگیری شود چراکه اغلب کتب کمک‌آموزشی فضای تجاری را ساخته‌اند.
وی که در سه هزار جلد کتاب توزیع‌شده در نمایشگاه‌های کتاب مدارس ناحیه یک کتب آموزشی معتبر به‌ویژه داستانی را محور قرار داده است ازجمله مدیرانی است که معتقد است اگر منابع درسی به سمت کتاب‌های آموزش عمیق هدایت شود به‌مراتب دانش‌آموز بیشتر و وسیع‌تر یاد خواهد گرفت.
هرچند کتب کمک‌درسی در اغلب منازل پیدا می‌شود اما ایران از کشورهای فقیر به لحاظ مطالعه است.به گفته ورودی هرچند کتب کمک‌درسی در اغلب منازل پیدا می‌شود اما ایران از کشورهای فقیر به لحاظ مطالعه است.
مدیر آموزش‌وپرورش ناحیه یک اردبیل با نگاه قابل‌توجهی تمرکز نمایشگاه‌های کتاب به انتشارات خاص و حمایت از این انتشارات را نیز نادرست می‌داند و تأکید دارد نباید انگیزه نمایشگاه کتاب، فروش کتاب باشد و باید به دنبال ترویج فرهنگ مطالعه باشیم.
ما همه کتاب را دوست داریم
خرس قهوه‌ای، شیر جنگل، شنل قرمزی، پینوکیو، پلنگ صورتی، پوپو، سیب‌زمینی‌ها و حسن‌کچل همه و همه قهرمان‌هایی هستند که ذهن و احساس کودکانه را جهت می‌دهند و باکارهایشان می‌خواهند اخلاقیات و انسانیت را یاد کسانی بدهند که گاهی باوجود کوچکی‌شان ما را از عمق انسان بودنشان شگفت‌زده می‌کنند.
همه بچه‌ها به‌صف شده‌اند تا نمایشگاه کتاب افتتاح شود. «همه ما کتاب را دوست داریم» این فریاد کلاس دومی‌ها است که به همراه معلم در افتتاح نمایشگاه حاضرشده‌اند.
چقدر قشنگ می‌شود دنیا وقتی یار مهربان را کنار خود می‌نشانیم و می‌گذاریم حرف بزند. بچه‌ها عکس‌ها را به همدیگر نشان می‌دهند. برخی باحوصله و دقت مثل یک آدم‌بزرگ متفکر می‌خواهند یک کتاب خوب انتخاب کنند و برخی محو داستان شده‌اند و حتی فریاد معلم را که وقت شما تمام‌شده است، نمی‌شنوند.
بازی‌های امروز و فضای مجازی کتاب را به حاشیه رانده و درحالی‌که خواهش ما از اولیا تشویق دانش‌آموز به حداقل خواندن دو خط کتاب در روز است.مدیر آموزش‌وپرورش ناحیه یک اردبیل از سلایق اشتباه و خالی ماندن سبد خانوار از کتاب گله دارد و اینکه نه در فیلم‌ها نه در برنامه‌ها یک فرد کتاب‌خوان قهرمان نمی‌شود، ارزش نمی‌گیرد و رسانه ملی در این‌همه فیلمی که می‌سازد تلاش نمی‌کند قهرمانش را علاقه‌مند به کتاب معرفی کند.
ورودی تصریح کرد: ما از صداوسیما خواهش می‌کنیم کمی از برنامه‌های ما را پوشش دهند اما متأسفانه فقط حاضر به تولید برنامه مشارکتی هستند؛ این در حالی است که آموزش‌وپرورش برای اینکه بتواند نتیجه بگیرد باید از توان شرکای خود شامل رسانه ملی، مطبوعات، ارشاد اسلامی، تبلیغات اسلامی، امور کتابخانه‌ها و والدین کمک بگیرد.
دغدغه تغییر سلیقه فرهنگ‌سازی در رسانه ملی همچنان پابرجاست تا جایی که همیشه تبلیغ یک پفک به یک کتاب داستان کودکانه چون هزینه آن تأمین می‌شود ترجیح داشته است.
مدیر مدرسه سبلان به خبرنگار مهراز تلاش‌های خود می‌گوید برای اینکه حداقل ذهنیت والدین را تغییر بدهد. اینکه به همین منظور ابتدای هرسال تحصیلی با والدین جلسه‌ای ترتیب می‌دهد و به اهمیت کتاب اشاره می‌کند.
معصومه چمچاخ در این خصوص متذکر شد: ما به والدین می‌گوییم این‌همه هزینه برای تنقلات می‌دهید درحالی‌که خورده می‌شود و اثری از آن باقی نمی‌ماند و به‌جای آن می‌توان کمی به کتاب بها داد تا تأثیر دائمی آن در روح و روان کودک باقی باشد.
وی افزود: حتی دانش‌آموزان تشویق می‌شوند مبلغی پول به‌عنوان‌مثال ۵۰ هزار ریال از پول‌توجیبی پس‌انداز کنند و کتاب بخرند و در نمایشگاه کتاب هم که تخفیف ۲۰ درصد در نظر گرفتیم به‌مراتب شرایط تهیه کتاب تسهیل شده است.
این مدیر مدرسه دغدغه دیگری نیز دارد و آن اینکه بازی‌های امروز و فضای مجازی کتاب را به حاشیه رانده و درحالی‌که خواهش ما از اولیا تشویق دانش‌آموز به حداقل خواندن دو خط کتاب در روز است.
آموزش‌وپرورش خود را مسئول تربیت نیروی انسانی می‌داند و باور عمومی بر این است که هر اتفاق و اخلاق نیکی اگر در دوران کودکی آموزش داده شود نهادینه خواهد شد.
سپیده و سارا کتاب‌های خود را انتخاب کرده‌اند و دست زهرا را می‌گیرند و می‌کشند سمت دیگر نمایشگاه کوچک کتاب.
داستان‌های شگفت‌انگیز، قهرمان‌های ستودنی، ماجراجویی، تحقق آرزوها، شگفت‌زدگی از واقعیت‌ها و مهم‌تر از همه لحظه‌ای مکث از برای فهمیدن حقیقتی نو از جهانی که ستاره‌ها، درختان، خورشید و ماه، گل‌ها، حیوانات، دریاها و خشکی‌ها و انسان‌ها ترکیبی بی‌نظیر به آن بخشیده‌اند، هدیه‌ای است که یار مهربان در ذهن کودکان ما به یادگار می‌گذارد. کافی است لبخندشان را وقتی یار مهربان بوسه‌ای بر پیشانی‌شان می‌زند نظاره‌گر باشیم.