سرمازدگی، داستان تکراری باغداران استان سمنان/برای حفظ باغات در استان سمنان مجبور به روشن کردن آتش هستیم
به گزارش خبرنگار تابناک از استان سمنان، بروز این آسیبها به نوسانات زیاد در تولید و قیمت محصولات کشاورزی در استان سمنان منجر میشود و تهدیدی برای درآمد و جریان سرمایه گذاری در این بخش محسوب شده و از سوی دیگر برنامه ریزی را پیچیده میسازد.
عوامل آسیب رسان به محصولات کشاورزی یا ناشی از سوء مدیریت و یا ناشی از عوامل خارج از کنترل مدیریت است.
بدون تردید یکی از عوامل موثر در توسعه اقتصادی هر کشوری به حوزه زراعت و باغداری آن معطوف میشود، عرصهای که تامین کننده سلامت و استقلال غذایی هر جامعهای به شمار میرود؛ بنابراین در صورت بروز نارسایی و خلل در این حوزه، یکی از ارکان اصلی و اساسی در توسعه اقتصادی تضعیف و متزلزل خواهد شد.
قطع به یقین تقویت و توسعه حوزه زراعت و کشاورزی مستلزم تامین پیش نیازها و الزامات خاص به خود در هر سه بخش کاشت، داشت و برداشت است. به رغم اهمیت این حوزه، متاسفانه کشور ایران در هر سه بخش با مشکلات و معضلاتی دست و پنجه نرم میکند که رفع آن روند شکوفاییِ زراعت و کشاورزی در این مرز و بوم را تسریع و تسهیل خواهد کرد.
سرما زدگی و یخبندان به عنوان یکی از عوامل قهری طبیعی خسارت زای غیر مدیریتی میباشد، که همه ساله خسارتهای جبران ناپذیری به بخش کشاورزی خصوصاً باغات وارد میکند.
پدیده سرمازدگی متاسفانه در سالیان اخیر به کرات باعث تحمیل خسارتهای سنگین به باغداران و کشاورزان شده و شوربختانه در سالِ جاری نیز این معضل در بسیاری از نقاط به ویژه در شرق استان دامنگیر فعالان این عرصه شد.
متاسفانه، بهار از مقاطعی است که بستر و زمینه سرمازدگی باغات و اراضی زراعی فراهم میشود و در صورت عدم اتخاذ تدابیر موثر و مقتضی، سوخت شدن و هدر رفت سرمایه و انرژی باغداران و زارعان بسیار محتمل خواهد بود.
سرمازدگی محصولات کشاورزی یکی از چالشهایی است، که همواره بر سر راه تولید محصولات کشاورزی در ایران قرار داشته است و این چالش محدود به یک و یا دو شهرستان و استان نیز نمیشود و همه کشور به طور کموبیش با آن مواجه بوده و گاهی میزان آن به حدی است، که به افزایش قیمتها نیز میانجامد.
باغداری و کشاورزی در شهرستانهای استان سمنان رواج داشته و تولیدات کشاورزی در برخی شهرستانها مانند شاهرود، میامی، دامغان، و ... قابلتوجه است، اما سرمازدگی و افزایش قیمت محصولات کشاورزی و میوهها بهطور مستقیم بر معیشت تعداد قابلتوجهی از شهروندان استان سمنان تأثیرگذار و از این حیث مهم است.
همزمان با ورود جبهه هوای سرد به استان سمنان یکبار دیگر مقوله سرمازدگی باغات و اراضی کشاورزی و مجموعهای از غفلتها و بی تدبیریها در محافل مختلف این استان مطرح است.
استان سمنان به واسطه اقلیم خشک و بیابانی و همچنین استقرار در جبهه جنوبی البرز، شرایط عجیبی را به لحاظ سرمازدگی در یک دهه اخیر تجربه کرده است حالا، اما نگاه دقیقتر به این پدیده نشان میدهد که سالهای مهمی در این میان به هدر رفته است سالهایی که میتوانست به یک راهکار منطقی و عملی در مقابله با سرمازدگی منجر شود.
یک دهه است که سرمازدگی در استان سمنان خسارات به بار میآورد کافی است بدانیم که در سال ۹۷؛ ۱۱۸ میلیارد تومان خسارت به کشاورزی شهرستان شاهرود به تنهایی وارد آمده که ۳۰ میلیارد تومان آن در بخش بسطام بوده است شگفت آور اینکه خسارات سرمازدگی کماکان میآیند و میروند و در این بین هیچ اقدام عملی نیز در دستور کار قرار ندارد.
راههای مختلفی برای مقابله با سرما زدگی در سالهای اخیر در استان سمنان به کارگیری شده، اما وقتی هنوز شاهد هستیم که سرمازدگی خسارات انبوهی را به بار میآورد میتوانیم بگوییم که این راهکارها یا کم اثر و یا دست کم ماندگار نبودهاند و در این بین کشاورزان هستند که در برابر سرمازدگی همچنان مجبور به روی آوردن به راهکارهای قدیمی مانند آتش زدن لاستیک میشوند.
یکی از کشاورزان منطقه شاهرود و میامی میگوید: برای حفظ باغ خود در این سرما مجبور به روشن کردن آتش هستیم.
دیگر کشاورز شاهرودی اضافه میکند: بیشتر مواقع مجبور به قطع تنه درختان مثمر خود میشویم و این صحنه دردناکی است که تیشه بر ریشه زحمات و دست پرورده خود میزنیم.
یکی از باغداران، بیان کرد: بعد از هشدار هواشناسی هریک از باغداران بر اساس تجربههای قبلی یا امکاناتی که در اختیار داشتند برای جلوگیری از سرمازدگی اقدام کردند، اما هیچ کدام جواب نداد.
محمدی افزود: بعضیها باغ هایشان را مه پاشی کردند، اما نتیجه عکس داد و نه تنها جلوی سرما را نگرفت حتی درختانشان قندیل هم بست. بعضیها هم آتش روشن کردند، اما سرما آنقدر طولانی بود که سوختشان جوابگو نبود و تا صبح دوام نیاورد.
وی ادامه داد: حتی آنهایی که روی باغشان را پوشاندند هم دچار سرمازدگی شد، چون شدت سرما به قدری زیاد بود که پوشش مانع از سرمازدگی نشد.
عباسی یکی از باغدارن استان میگوید: به دلیل سرمازدگی سال گذشته مجبور شدم تعداد زیادی از درختان خود را کف برکنم و این یعنی از دست دادن درخت تا ۲ سال آینده و حتی شاید ۵ سال آینده؛ چون برخی درختان مانند انار برای رشد و بارور شدن دوباره به زمان کافی نیاز دارد.
وی، خسارت برآورد شده از خشکسالی را دریافت کرده و مدعی است میزان خسارت وارده بیشتر از آن مبلغی است که باغداران دریافت میکنند. چرا که در تعدادی از باغها ۱۰۰ درصد درختان نابود شدند و به طور حتم باید همه درختان باغ کف بر شود.
وی افزود: کشاورز تمام داشته اش را از دست داده و متاسفانه تا چند سال دیگر نیز از این باغ دریافتی نخواهد داشت.
یکی از باغداران، درباره این معضل و چرایی عدم استقبال باغداران و کشاورزان از بیمه جبران خسارت کشاورزی گفت: برای بیمه کردن هر هکتار مبالغ میلیونی از ما میگیرند و
این در حالی است درصورت خسارت ۱۰۰ درصدی به باغها، تنها پنج الی شش میلیون تومان خسارت پرداخت میکند.
وی اضافه کرد: درحالیکه ما نیاز داریم تا بیمه مقدار وزنی محصول تولیدی باغها و ارزش روز این محصولات را بیمه کرده و حق بیمهاش را نیز بگیرد، اما کارشناسان بیمه این کار را نمیکنند و برآورد خسارتی که انجام میدهند، بسیار کمتر از میزان خسارت وارده است.
محمدی یکی از کشاورزان استان سمنان بابیان اینکه میزان و نحوه پرداخت خسارت توسط بیمه در حدی نیست که کشاورزان را برای بیمه محصولات باغی و کشاورزی ترغیب کند، اظهار داشت: وظیفه کشاورز تولید محصول و میوه با کیفیت و اُرگانیک برای عرضه به هموطنان است، اما حال که سرما باغهایمان را زده است، شرمنده خود و هموطنان هستیم.
وی گفت: باید بیمه حمایت بیشتری از کشاورزان داشته باشد، مسئولین پایکار باشند و از تولید حمایت شود.
رهگذر، یکی از فعالان باسابقه عرصه زراعت و باغداری با اشاره به لزوم آموزش لازم برای باغداران به منظور مقابله موثر با چنین پدیدههایی بیان کرد: متاسفانه فعالان این عرصه با مشکلات عدیده بسیاری مواجه هستند و پدیده سرمازدگی نیز بعضا مزید بر علت میشود که خسارات بسیاری به کشاورزان و باغداران تحمیل شود.
وی افزود: آنچه که منجر به خسارت در باغات میشود به سرمای ناگهانی و کاهش شدید دما در خارج از زمان طبیعی، بعد از زمستان و در بازِه شکوفه زدن درختان باز میگردد و بعضا ممکن است کاهش دما زمانی واقع شود که به اصطلاح، میوههای سردرختی را دچار آسیب کند.
این باغدار، مطرح کرد: برخی تصور میکنند با شکل گرفتن میوههای سردرختی، مقاومت در برابر سرما افزایش مییابد، در صورتی که شکوفههای درختان نسبت به کاهش یکباره دما از مقاومت بیشتری برخوردار هستند.
رهگذر گفت: به هر ترتیب افزایش مقاومت درختان در برابر سرما در فصل بهار، ضرورتی است که غفلت از آن با خسارات بسیاری توام خواهد شد.
وی در تشریح راهکارهای مقابله با سرمازدگی درختان گفت: یکی از روشهای موثر به گرم کردن باغات با بهره گیری از تجهیزات گرمایشیِ خاص معطوف میشود، دستگاههایی که بصورت خاص برای باغات و اراضی کشاورزی طراحی و ساخته شدهاند و با فنی که در آن تعبیه شده، گرما به سمت درختان پراکنده میشود و این شیوه در مواقع خاص نقش موثری در مقابله با سرمازدگی ایفا میکند.
رهگذر گفت: ایجاد دود در فضای باغ با سوزاندن اقلامی همچون کاه، لاستیک و...، به صورتی کنترل شده که به تسری آتش در نقاط دیگر باغ منتهی نشود از دیگر روشهای موثر برای مقابله به سرمازدگی به شمار میرود.
این باغدار عنوان کرد: پاشیدن آب بر روی شاخههای درختان در دمای صفر درجه از دیگر روشهای تاثیرگذار در مقابله با سرمازدگی باغات به شمار میرود.
وی در تشریح این شیوه گفت: اگرچه پاشیدن آب به نوبه خود باعث شکل گیری یخ بر روی شاخهها میشود، اما در واقع این یخها به مثابه عایقی بر روی جوانه ها، مقاومت و مصونیت در برابر سرما را افزایش میدهد.
رهگذر تصریح کرد: استفاده از برخی ترکیبات شیمیایی مخصوص همچون هورمون نفتالین استیک اسید در بهار، یکی دیگر از راهکارهای موثر در مقابله با سرمازدگی به شمار میرود، اما تفاوت این اقدام با دیگر شیوهها از حیث تاخیری است که در زمان گل دهی و شکوفه دادن درختان ایجاد میکند و به نوعی این تعویق در گل دهی باعث میشود ریسک احتمالیِ سرمازدگی تا حدودی کاهش پیدا کند.
این باغدار گفت: به تاخیر انداختن هَرَسِ زمستانی، حذف علفهای هرز باغات و اجتناب از برگرداندن خاک سطحی باغات از دیگر روشها و راهکارهایی است که میتواند در مواقعی خاص، دامنه خسارات احتمالی را تا حدود بسیاری محدود کند.
وی افزود: موقعیت جغرافیایی باغات نیز از دیگر عوامل مهم به شمار میرود، زیرا بعضا ممکن است جانمایی باغ به صورتی باشد که به سادگی در معرض سرمازدگی قرار گیرد و به تبع آن در صورت قرار داشتن باغ در مناطق شیب دار، در جوار جنگل ها، رودخانه ها، برکهها و حاشیه سواحل رودخانهها یا دریاها، به دلیل رطوبت بالای موجود در آن، امکان سرمازدگی به میزان قابل توجهی کاهش پیدا خواهد کرد.رضا جلالی بهره بردار بخش کشاورزی و سرمایه گذار در حوزه تجهیزات باغی با بیان اینکه دکلهای دمنده هوای گرم تا هیترهای باغی و همچنین اتوپولارها یا فشنگهای بخار زمانی جواب میدادهاند که هزینه آنها کم بود، گفت: امروز هزینه جلوگیری از سرما زدگی یک باغ یک هکتاری با لوازم و تجهیزات به روز دو برابر کل میوه همان سال آن باغ است.
جلالی با بیان اینکه این روشها اصلا برای کشاورز صرفه ندارد، بیان کرد: کشاورز باید با آموزش و ترویج از بروز سرما زدگی جلوگیری کند نه اینکه وقتی سرما وارد شد فکر کنیم که چطور باید با آن مقابله کنیم و لذا در سالهای اخیر هرگز این مسیر به درستی پیش نرفتهاند.
وی با بیان اینکه کشاورز ما باید آموزش ببیند که با تقویت تغذیهای گیاه میتواند آن را به میزان دو الی سه درجه سرمای زیر صفر مقاوم سازد و از سوی دیگر با استفاده از دود سفید میتواند دو الی سه درجه دیگر هم تحمل سرمایی را بالا ببرد، افزود: همین موضوع خودش سبب میشود تا باغات ما تا شش درجه زیر صفر را تحمل کند و این غنیمت است.
این بهره بردار و فعال در زمینه ماشین آلات صنعتی با بیان اینکه زمانی ستون ۲۰ متری دمنده هوای گرم برای باغات شاهرود آمد که از مدلها و روشهای مختلف بهره میگرفت و برای هر دو هکتار ۱۲۰ میلیون تومان هزینه داشت، تاکید کرد: امروز این چنین دستگاهی شاید بیش از میلیارد تومان هزینه داشته باشد و لذا باید به سراغ روشهای غیرفعال برای مقابله با سرمازدگی رفت.
جلالی با بیان اینکه این روشها باید به کشاورز آموزش داده شود، افزود: جهاد باید از ابتدای صدور پروانه فکر این مسائل را کند و برای مثال کشاورز را مجبور کند که در زمینه کشت در زمینهای شیب دار که آفتاب بیشتری میخورند اطلاعات کسب کنند یا درباره مواد مغذی که میتواند تحمل گیاهان را بشتر کند مطلب بنداند، اما متاسفانه هر قدر در تولید علم قوی هستیم در ترویج آن ضعیف عمل میکنیم.
با همه این اوصاف و با وجود نقش موثر تدابیر و تمهیدات مقتضی برای مقابله با سرمازدگی، نباید این واقعیت را از نظر دور داشت که متاسفانه برخی باغداران بدون توجه به شرایط محیطی و منطقهای به کاشت بذر و درختان میوه مبادرت میورزند و به تبع آن در چنین شرایطی شکوفه و سردرختیها در صورت کاهش یکباره دما دچار آسیبهایی جدی میشوند.
در چنین شرایطی، آموزش باغداران به کشت و کاشت درختان و بذرهای مقاوم از ضروریاتی است که با عِلمِ به آن میتوان، در برابر سرمازدگی، دامنه و دایره خسارات را به میزان قابل توجهی محدود کرد و تحقق چنین امری منوط و مشروط به ارائه آموزشهای هر چه بیشتر و البته رغبت و توجه فزایندهتر کشاورزان و باغدارانِ سنتی به آموزشهای علمیِ روز است.