به گزارش تابناک سمنان به دنبال خشکسالی ها و قحطی شدید و گسترده اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی در آفریقا ، موضوع بیابانزایی به عنوان یک معضل جهانی مطرح گردید . در این زمینه سازمان ملل UNDP را به عنوان یک آژانس تخصصی بین المللی ، مأمور اقدامات وسیع اجرائی آموزشی مقابله با بیابانزایی در سطح چهار قاره آسیا ، آفریقا ، آمریکای لاتین و اروپا نمود . 
متعاقب آن پدیده بیابانزایی در کنفرانس سال ۱۹۹۲ سران در ریودوژانیرو به عنوان یکی ازچالش های عمده فرا روی جهان در قرن ۲۱ مطرح گردید در این کنفرانس از جامعه جهانی خواسته شده است که با موضوع بیابانزایی و خشکسالی بطور جدی برخورد شود . و در این ارتباط سازمان ملل کمیته ای بین الدول جهت تدوین کنوانسیون بین المللی مقابله با بیابانزایی راه اندازی نمود . این کمیته پس از ۳ سال طی جلسات مختلف سرانجام در ۱۷ ژوئن ۱۹۹۴ متن کنوانسیون مزبور را نهایی نمود . بدین علت روز ۱۷ ژوئن معادل ۲۷ خرداد بعنوان روز جهانی مقابله با بیابانزایی نام گذاری شده است و در سال ۱۹۹۶ با عضویت ۵۰ کشور رسما شروع به کار نمود. تعداد اعضای متعاهد این کنوانسیون در حال حاضر بالغ بر ۱۹۵ کشور می باشد.
جمهوری اسلامی ایران سومین کشور  امضاء کننده این معاهده در پاریس بوده و در مورخ ۹/۱۰/۷۵ این کنوانسیون از تصویب مجلس شورای اسلامی گذشت و ایران رسماً بصورت یکی از اعضای متعاهد آن درآمد  
 این کنوانسیون مشتمل بر یک مقدمه و ۴ الحاقیه برای مناطق آفریقا ، آسیا ، آمریکای لاتین و کارائیب و شمال مدیترانه است . این معاهده بر لزوم مشارکت ملی در کلیه مراحل تدوین و اجرای برنامه اقدام ملی مقابله با بیابانزایی تأکید داشته و عمده فعالیتها را در سطوح مختلف ملی و محلی حول محور بهبود معیشت ساکنین مناطق مبتلا به با استفاده از دانش و فن آوری بومی ، سنتی و فن آوری های نوین قرار داده است 
بیابان در استان سمنان
طبق تعریف سازمان جنگلها مراتع و آبخیزداری کشور،  بیابان به مناطق دارای اقالیم خشک و فرا خشک که میزان متوسط بارندگی سالیانه آن کمتر از ۱۵۰ میلی متر و درصد پوشش گیاهی چند ساله آن کمتر از ۵ درصد باشد اطلاق می شود. بر همین اساس حدود نیمی از اراضی این استان ( ۲/۵ میلیون هکتار) فاقد پوشش گیاهی است. این اراضی بیشتر در بخش های جنوبی و شرق استان شامل کویر مرکزی، کویر حاج علیقلی ، شق بیارجمند و … قرار داشته و شامل شوره زار، کفه های رسی و نمکی ، سنگلاخ ، اراضی بدلند و ناهمواریهای ماسه ای و … میباشند. همچنین سطح بسیار زیادی از اراضی استان ( به خصوص در نواحی مرکزی آن) دارای پوشش بسیار کم و ضعیف است.
عوامل بیابانزائی: 
عوامل پیدایش بیابان بطور کلی به دو بخش طبیعی و انسانی تقسیم میشوند. عوامل طبیعی که مسبب عمده بیابانهای جهان است. شامل اقلیم (یا به زبان ساده¬تر کمبود بارندگی که این عامل مهم خود ناشی از  قرار گرفتن در عرضهای میانی کره زمین، دوری از دریا، محصور شدن بواسطه ارتفاعات، نوع پوشش سطح زمین و .... حادث میشود). ژئومرفولوژی منطقه که شامل سازندهای زمین شناسی ، پستی وبلندی و کیفیت خاک و آب منطقه میباشد. 
عوامل انسانی شامل: تخریب گیاه ، تخریب آب و تخریب خاک به هر شکل و نوعی باشد نظیر چرای بی رویه ،قطع درختان ، بوته کنی ، استفاده بی رویه از آبهای زیر زمینی ، کشاورزی در اراضی غیر مستعد، آبیاری نامناسب و... است.
بر اساس مطالعات صورت گرفته در سطح استان سمنان در خصوص عوامل موثر و شدت بیابانزایی که در چهار کلاس بیابانزائی قرار گرفته
 اند. 
۱.شدت بیابانزائی خیلی شدید با بیشترین سطح (بیش از ۴۶ درصد کل استان) شامل اراضی فاقد پوشش گیاهی جنوب استان را پوشش می دهد. 
۲.شدت بیابانزائی زیاد در سطحی معادل ۱۳ درصد استان اغلب در حاشیه کویر و برخی مناطق کالپوش ، فرومد، غرب ایوانکی و ... قراردارد. 
۳.شدت بیابانزایی متوسط با مساحت نزدیک به ۳۷ درصد کل استان را در بر می گیرد.
۴.شدت بیابانزائی کم با کمترین سطح معادل ۴ درصد که عامل اصلی بیابانزائی در آن تخریب گیاه به واسطه چرای بی رویه وشیب زیاد اراضی می باشد و عمدتا در بخشهای شمالی استان قرار دارند.
  عوامل غالب بیابانزایی و درصد گستردگی آنها در سطح استان: 
الف : عوامل غالب طبیعی :
۱-نوع اقلیم حاکم با ۵۸ درصد از سطح کل استان 
۲-شرایط ژئومرفولوژیکی با ۲/۶ درصد از سطح کل استان 
۳-محدودیتهای کمی و کیفی منابع آب و خاک با ۱۷ درصد
ب – عوامل غالب انسانی : 
۱-بوته کنی با ۲۴/۰ درصد 
۲-چرای بی رویه با ۲/۱۵ درصد 
۳-تغییر کاربری اراضی غیر اصولی با ۱۵/۰ درصد 
۴-افت سطح  سفره آب زیرزمینی با ۰۷/۳ درصد 
۵-عدم مدیریت صحیح اراضی با ۱۴/۰ درصد از سطح کل استان
فرسایش بادی در استان سمنان
استان سمنان بعنوان یک استان با سیمای عمدتا بیابانی (سومین استان بیابانی کشور) بشدت با این معضل درگیر بوده و پروسه فرسایش بادی و عوارض ناشی از آن ، هر ساله خسارت بسیار زیادی را به تاسیسات اقتصادی و منابع زیستی آن وارد میکند، که این مناطق کانون بحرانی فرسایش بادی نامیده می شود.
بطور خلاصه سطحی بالغ بر ۱۳۷۱۶۷۵ هکتار از اراضی استان در ۱۹ منطقه تحت تاثیر فرسایش بادی (بعنوان یکی مهمترین جنبه های بروز پدیده بیابانزایی) قرار دارد، که حدود ۵۳۵۱۷۳  هکتار آن بعنوان کانونهای بحرانی فرسایش بادی شناخته شده که خسارت آن سالانه بطور متوسط ۳۳۰ میلیارد ریال است.
خطرات بیابانزائی : 
۱-نابودی پوشش گیاهی و منابع تولید علوفه 
۲- افزایش رواناب سطحی و خطر سیل 
۳-شور شدن اراضی و کاهش حاصلخیزی خاک و تولید مزارع تحت تاثیر گردو غبار
۴-فرسایش بادی و افزایش گرد و غبار در سطح منطقه 
۵-نابودی منابع آب و افت سطح آب زیر زمینی 
۶-تخریب و ایجاد خطر در خطوط مواصلاتی 
۷-نابودی حیات وحش و زوال محیط زیست 
۸-افزایش بیماریهای مانند بیماریهای تنفسی در اثر گرد و غبار حاصل از فرسایش بادی 
اقدامات انجام شده در استان سمنان 
جمهوری اسلامی ایران به اذعان سازمانهای ذیربط بین المللی بعنوان یکی از موفق ترین کشورهای جهان در زمینه کنترل فرسایش بادی (بعنوان یکی از مهمترین مصادیق پدیده بیابانزایی) بوده است که توانسته در طول چهار دهه گذشته با اجرای عملیات کنترل فرسایش بادی و بیابانزدائی خسارات ناشی از این پدیده  را کنترل نماید. مجموع این اقدامات توانست نام ایران را در شمارِ یکی از ۵ کشور ممتازِ جهان در امر تثبیت شن های روان مطرح ساخته و حتی سبب دعوت از ایران برای دراختیارگذاردن تجربیاتِ مفید خویش به برخی از کشورهای منطقه شده است. حاصل این اقدامات در سطح کشور انجام عملیات مقابله با بیابان زایی و کنترل فرسایش بادی در سطحی بیش از ۲ میلیون هکتار می باشد.
در این راستا اداره کل منابع طبیعی استان سمنان از اولین استانهای پیشگام در این زمینه بود. این اداره طبق وظایف خود و برای مقابله با این پدیده مشکل ساز، از سال ۱۳۴۷ با سختی و مشقت فراوان، برای کنترل فرسایش بادی اقدام به انجام عملیات بیولوژیک (نهالکاری) بعنوان موثرترین و کارآمدترین عملیات در مناطق بیابانی بخصوص اطراف شهرها ، روستاها و راههای مواصلاتی نموده که نتیجه آن علاوه بر کنترل این پدیده، در بسیار از این مناطق باعث ایجاد فضای سبز و تلطیف هوا ،  ترسیب کربن ، تولید علوفه و .... شده است. تاثیر این اقدامات بنحوی بود که بسیاری از ساکنین محلهای فوق مشکلات و نگرانی های گذشته را فراموش نمودند. ولی باید در ذهن داشته باشیم شرایط محدود کننده اکوسیستم های بیابانی از جمله کمبود بارندگی و پراکنش نامناسب ، تبخیر و تعرق شدید، تشکیلات شور زمین شناسی، درجه حرارت بالا، وزش بادهای شدید و حرکت ماسه های روان ، لایه های سخت خاک و.... همگی موجب سختی انجام عملیات بیولوژیک و کشت گیاهان محدودی در این مناطق بوده بطوریکه در ابتدای کار بسیاری از افراد این کار را غیر ممکن می پنداشتند و پس از موفقیت، از آن بعنوان معجزه یاد نمودند. 
یکی از گیاهانی که در این مهم بسیار مثمر ثمر بود درختچه تاغ میباشد. این درختچه در آب و هوای خشک و زمینهای سنگین و شور نواحی کویری و همچنین در خاکهای سبک و شنی رشد و نمو می کند. به همین دلیل از اهمیت بسزایی در رابطه با تثبیت شنهای روان در مناطق کویری کشور برخوردار است. تاغ بدلیل حفظ رطوبت خاک موجب رشد و نمو سایر گیاهان طبیعی نیز می شود، بطوری که منطقه تاغ کاری شده پس از مدتی به صورت مرتع مشجری در می آید . مشکلی این گیاه همانند دیگر گیاهان مناطق بیابانی، رشد کند و بطئی آن است که از زمان استقرار تا به رشد کامل رسیدن آن بسیاری طولانی است . ولی آنچه مهم است پس از استقرار با توجه به نیازهای بسیار کم و مقاومت بی نظیر آن در شرایط نامناسب محیطی به مانند سد مستحکمی از شدت بادها در سطح خاک کاسته و باعث کاهش و کنترل فرسایش بادی می گردد.
در مجموع اقدامات این اداره کل در جهت جلوگیری از بیابانزایی و کنترل فرسایش بادی بشرح ذیل می باشد:
۱-اقدامات تشویقی و حمایتی به منظور  حفظ پوشش گیاهی منطقه و ایجاد راهکارهایی جهت این منظور با مشارکت ساکنین منطق
۲-انجام مطالعات مدیریت مناطق بیابانی و کنترل کانونهای فرسایش بادی در سطح استان
۳-انجام مطالعات بیابانزدایی و مدیریت جنگلهای دست کاشت بیابانی
۴-اجرای طرحهای  تثبیت تپه های ماسه ای (احداث بادشکن)
۵-انجام پروژه های نهالکاری  و بذرکاری در سطح  استان با استفاده از گونه های گیاهی مقاوم تاغ ، آتریپلکس، قره داغ ، اسکمبیل و ... 
۶-حفاظت ، مراقبت و آبیاری پروژه های اجراء شده
۷-انجام پروژه کنترل هرز آب جهت توسعه پوشش گیاهی در اراضی بیابانی استان
۸-اجرای طرحهای مدیریت جنگلهای بیابانی دست کاشت در تاغزارهای دست کاشت قدیمی.
۹-اجرای طرحهای توانمندسازی در روستاههای مناطق بیابانی (طرح ترسیب کربن)
طرح ترسیب کربن
طرح ترسیب کربن نیز از طرح های بین المللی برای مدیریت اراضی بیابانی با محوریت مشارکت مردمی است. در این طرح که با مشارکت برنامه عمران ملل متحد و صندوق جهانی تسهیلات زیست محیطی از سال ۱۳۹۲ در استان اجرا می شود، ضمن توجه به معیشت و زندگی روزمره مردم، زمینه های لازم برای کاهش فشار بر پوشش گیاهی فراهم می شود. هم اکنون این پروژه، در روستاهای محدوده حاشیه کویر مرکزی در جنوب شهرستان های دامغان و شاهرود و روستاهای کلاته های شرقی و فرومد شهرستان میامی، در مجموع ۳۰ روستا با جمعیتی بالغ بر ۱۴۶۰۸ نفر و مساحت ۱ میلیون و ۱۷۰ هزار هکتار در حال اجرا است. 

در حال حاضر و در جهت کنترل و تثبیت ماسه های روان در کانونهای بحرانی فرسایش بادی، اداره کل منابع طبیعی استان سمنان اقدام به متمرکز کردن پروژه های مطالعات و اجرایی بیابانزدائی خود را در این مناطق نموده است. به این منظور تاکنون در سطح استان حدود ۱۱۳۰۰۰ هکتار تاغزار  دست کاشت موفق ایجاد نمده است، که تا حدود زیادی معضل فرسایش بادی ، بخصوص در اطراف شهرها و راههای اصلی استان کنترل نموده است.
 در سال ۱۳۹۹ نیز از محل صندوق توسعه ملی و درآمد عمومی حدود ۷۰ میلیارد ریال اعتبار برای عملیات اجرایی مقابله با گرد و غبار و فرسایش بادی در استان سمنان مصوب گردید است که عملیات اجرایی آن که در سطح ۷ شهرستان بیابانی استان در حال اجرا میباشد و شامل: 
آبیاری نهالکاری های سنواتی گذشته حدود ۴۵۰۰ هکتار
مدیریت رواناب همراه با عملیات بیولوژیک ۱۲۰۰ هکتار
مدیریت جنگلهای دست کاشت بیابانی  ۱۳۲۵ هکتار
احداث بادشکن غیرزنده بر روی تپه های ماسه ای  ۴۰ کیلومتر
عملیات قرق و مدیریت چرا ۷۴۰۰ هکتار

لطفا مارا در شبکه های اجتماعی یاری کنید:

اینستاگرام تابناک سمنان
Email: semnantabnak@gmail.com
منبع: خبرآنلاین