به گزارش تابناک سمنان: فاطمه زهرا نصراللهی؛ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) توافقی بین المللی است که در راستای توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای کشورمان و به دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان بین کشور‌های گروه ۱+۵ (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) و ایران در تاریخ ۱۴ ژوئیه سال ۲۰۱۵ و در شهر وین اتریش منعقد شد.
این مذاکرات یکی از طولانی‌ترین مذاکرات بین المللی بر سر یک موضوع مشخص بود که از سال ۲۰۱۳ میان ایران و ۶ قدرت جهانی آغاز شد و در نهایت در سال ۲۰۱۵ به نتیجه رسید.
با اینکه توافق اولیه موسوم به برجام در ماه ژوئیه به نتیجه رسید، اما مذاکرات دو طرف ادامه یافت تا سرانجام در آوریل ۲۰۱۵ به «تفاهم لوزان» به عنوان چارچوبی برای توافق وین دست یافتند.
در سطح ملی، در تاریخ ۲۱ مهر ۱۳۹۴ براساس «قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» اجرای برجام توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد. مقام معظم رهبری هم با اشاره به بررسی‌های دقیق و مسئولانه برجام در مجلس شورای اسلامی و شورای عالی امنیت ملی و عبور این توافقنامه از مجاری قانونی، در خصوص رعایت و حفظ منافع ملی و مصالح عالیه کشور دستوراتی را صادر و با بر شمردن الزامات ۹ گانه در اجرای برجام، مصوبه جلسه ۶۳۴ مورخ ۱۹ مرداد ۱۳۹۸ شورایعالی امنیت ملی را با رعایت این موارد و الزامات تأیید کردند.
به دنبال نهایی شدن برجام، قوانین رفع تحریم‌های یکجانبه آمریکا و اتحادیه اروپا هم در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۱۵ (۲۶ مهر ۱۳۹۴ و قبل از آغاز اقدامات هسته‌ای ایران) مصوب و مقرر شد، پس از انجام برخی اقدامات هسته‌ای از سوی کشورمان و همزمان خاتمه دادن به تمامی سوالات، ابهامات و تأیید توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی برخی از اقدامات پیش بینی شده در برجام، رفع تحریم‌ها طبق برجام اثربخش شود که این امر در تاریخ ۲۶ دی ماه ۱۳۹۴ رخ داد.
نیم نگاهی به توافقنامه برجام
بر اساس متن توافق برجام، ایران ذخایر غنی سازی متوسط خود را پاکسازی، ذخیره سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع و تعداد سانتریفیوژ‌های خود را تا حدود دو سوم به مدت حداقل ۱۵ سال کاهش خواهد داد. علاوه بر این ایران غنی سازی بیش از ۳،۶۷ درصد را متوقف کرده است و هیچ تاسیسات غنی سازی جدید و یا رآکتور آب سنگین نخواهد ساخت.
علاوه بر محدودیت‌هایی در بخش‌های فنی و هسته‌ای تاسیسات هسته‌ای کشورمان، به منظور بررسی، نظارت و تایید اعمال این محدودیت‌ها از سوی ایران، آژانس بین المللی انرژی اتمی به تمامی تاسیسات هسته‌ای کشورمان دسترسی منظم پیدا کردند. بر اساس برجام و در ازای اجرای تمامی این تعهدات، ایران از ذیل تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا خارج شد.
واکنش جهانی در برابر خروج آمریکا از توافق هسته‌ای/ صبر ایران لبریز شد
تقریبا دو سال بعد (هشتم ماه مه سال ۲۰۱۸) دونالد ترامپ پس از ماه‌ها گمانه‌زنی به یکی از اصلی‌ترین وعده‌های رقابت‌های انتخاباتی خود در عرصه سیاست خارجی عمل کرد و از برجام خارج شد، تا قبل از روی کار آمدن رژیم ترامپ در آمریکا، علی‌رغم برخی موانع و مشکلات بر سر راه انتقاع اقتصادی ایران، برجام از روند اجرایی متعادلی برخوردار بود، اما بعد از ورود ترامپ به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۱۷ (دی ماه ۱۳۹۵)، و پس از چند اقدام مقدماتی، نهایتاً با اتخاذ مواضع مغایر برجام، با خروج یکجانبه و غیر قانونی آمریکا از برجام، در دو مرحله تحریم‌های ثانویه آن دوباره علیه جمهوری اسلامی ایران به طور کامل اجرایی شد.
خروج یکجانبه آمریکا از برجام واکنش جهانی گسترده‌ای را به دنبال داشت و صدای بسیاری از کشور‌ها به ویژه اعضای برجام را در آورد، از جمله آنها سران سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس از این اقدام رئیس جمهور واشنگتن ابراز تاسف کردند و در بیانیه‌ای مشترک، اعلام کردند که با افزایش احتمال اعلام نقض توافقنامه از سوی آمریکا، توسط شورای امنیت، قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد مبنی بر تأیید این توافقنامه هسته‌ای همچنان به عنوان «چارچوب قانونی بین‌المللی برای حل اختلاف» باقی خواهد ماند.
البته شخصیت‌های آمریکا از جمله باراک اوباما رئیس‌جمهور وقت این کشور و جو بایدن، معاون او، تصمیم دولت ترامپ را مورد انتقاد قرار دادند، همچنین نظرسنجی نشان داد که مردم آمریکا با ترامپ موافق نیستند و ترجیح می‌دهند که بخشی از این معامله را حفظ کنند.
ایران در مقابل این تصمیم سیاست صبر و مقاومت را در پیش گرفت و سعی کرده با توجه به همراهی ضعیف اروپا با برجام با حفظ اجماع بین‌المللی، مزیت‌های سیاسی، بین‌المللی و حقوقی را برای خود حفظ کند، کشورمان تلاش کرد تا با این موضوع احساساتی برخورد نکند، از این رو در برابر سیاست فشار حداکثری واشنگتن، سیاست مقاومت حداکثری را در پیش گرفت.
اما پس از یک سال صبر ایران لبریز شده و شروع به کاهش تعهدات برجامی خود کرد، البته ناگفته نماند که اروپا هم در این میان به تعهدات خود عمل نکرد و تنها سیاست حرف بدون عمل را در دستور کار خود قرار داد، در نتیجه در ۱۵ دی ۱۳۹۸، ایران پس از پنج گام تعهدات خود در توافق هسته‌ای را کاهش داد.
بدین ترتیب برنامه هسته‌ای کشورمان دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.
پنجمین تولد برجام، بی جان
اکنون که در پنجمین تولد و سالگرد انعقاد برجام قرار داریم، سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه در بیانیه ای که به مناسبت سالگرد انعقاد توافق هسته‌ای از سوی وزارت خارجه ارائه شد، گفت که پس از ۱۳ سال مذاکرات بین المللی فشرده، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در تاریخ ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) تفاهم شد. برجام یک هفته بعد با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد تائید شد و به عنوان ضمیمة الف به قطعنامه مذکور پیوست شد.
موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه در بیانیه‌ای که برای سالگرد برجام قرائت کرد به این موضوع نیز اشاره کرد که رژیم ترامپ در آمریکا به دلیل مسائل انتخابات ریاست جمهوری در آبان ۱۳۹۹، در تلاش است به یک پیروزی در سیاست خارجی خود در قبال ایران دست یابد، لذا نابودی بیش از پیش برجام را به نفع خود ارزیابی می‌کند و در تلاش است تا عدم انتفاع کشورمان از منافع سیاسی برجام را نیز تحقق بخشد. براساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در مهر ماه ۱۳۹۹ محدودیت‌های تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران رفع می‌شود و رژیم ترامپ درصدد است تا قطعنامه ۲۲۳۱ را مختل سازد.
پیش از این ریاست جمهوری اسلامی ایران هشدار‌های لازم را به کشور‌های باقی مانده در برجام و به جامعه بین المللی داده است که در صورت عدم انتفاع ایران از برجام واکنش ایران قاطع خواهد بود. وزیر امور خارجه کشورمان نیز در مکاتباتی با دبیرکل سازمان ملل متحد و هماهنگ کننده اروپایی برجام، مواضع کشورمان را رسما اعلام کردند.
موسوی همچنین می‌گوید که جامعه جهانی رژیم قانون‌شکن و قلدرمآبِ آمریکا را به خوبی می‌شناسد و شناخت کافی از این حامی تروریست‌های تکفیری و مرتجع در منطقه و هم پیمانان آن دارد. رژیم سلطه طلب آمریکا نمی‌تواند بیش از این به دلیل تسلط بر ساختار‌های سیاسی و اقتصادی- پولیِ بین المللی، سیاست‌های غیرقانونی خود را به پیش ببرد و عصر حاکمیت قانون به این سادگی که ترامپ فکر می‌کند، خاتمه نیافته و نظام بین الملل به عصرِ حکمفرمائیِ قانون جنگل بازگشت نخواهد کرد.
عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه درباره پنجمین سالروز برجام گفت که نامه ایران درباره برجام به آقای بورل ارسال شده است و او به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک در حال رایزنی با سایر اعضای برجام است تا در خصوص چگونگی جلسه‌ای که باید به دنبال این نامه ایران تشکل شود، تصمیم‌گیری کنند.
خراب کردن، آسان‌تر از ساختن!
سید محمدعلی حسینی سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه و سفیر فعلی کشورمان در پاکستان با انتشار تصاویری از مذاکراتی که منجر به حصول برجام شد، گفت که ۱۰ سال تلاش‌های جمعی و مذکرات نفس‌گیر به توافق برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) در ۱۴ ژولای ۲۰۱۵ منجر شد، اگر تعهدات اجرایی می‌شد، جهان می‌توانست متفاوت باشد، او همچنین تاکید کرد که خراب کردن خیلی آسان‌تر از ساختن است.
او رویکرد آمریکا نسبت به برجام را مبتنی بر یکجانبه‌گرایی جسورانه و در زمینه پیشبرد ماموریت صلح شورای امنیت ناکارآمد و در خصوص بازتاب همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کاملا فریبکارانه دانست. حسینی معتقد است که آمریکا نه تنها به صورت غیرقانونی و غیرمشروع از برجام خارج شد، بلکه دیگران را به خاطر عدم پیروی از این رویه تنبیه می‌کند.