دیار قومس به سبب برخورداری از موقعیت ویژه شامل عوامل جغرافیایی و اقلیمی، نزدیکی به پایتخت و مشهد مقدس، توانمندی‌های ویژه گردشگری، دارای بودن هوایی چهارفصل، وجود جنگل‌ها و طبیعت زیبا و میراث فرهنگی کم‌نظیر از ظرفیت‌های ویژه گردشگری برخوردار است اما چه ویژگی‌هایی ازنظر گردشگری در این استان وجود دارد که می‌توان از آن تحت عنوان مقصد گردشگری نام برد؟
از سوی دیگر سطح عملکردی جاذبه‌های گردشگری استان سمنان طی سال‌های اخیر به چه سمت سوق پیدا کرده است؟ برای پاسخ به این سؤالات با حسین خواجه بیدختی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان، به گفتگو نشستیم.
* استان سمنان چه ویژگی‌هایی دارد که از آن می‌توان به‌عنوان مقصد گردشگری نام برد؟
برای پاسخ به این سؤال ابتدا می‌بایست شرایط جغرافیایی را معرفی کرد در بخش نخست باید گفت، سمنان موقعیت جغرافیایی خاصی دارد این استان در دامنه‌هاي جنوبي سلسله جبال البرز واقع‌شده و ارتفاعش از شمال به جنوب كاسته و درنهایت تا دشت كوير به نزدیک صفر می‌رسد که خود باعث پدید آمدن شرایط ویژه جغرافیایی در این استان شده است همچنین دیار قومس قریب به ۹۶هزار کیلومترمربع وسعت دارد و از این حیث ششمين استان وسيع كشور است.
همچنین دیار قومس از جانب شمال به استان مازندران، از جنوب به استان اصفهان، از مشرق به استان خراسان و از مغرب به استان تهران ارتباط دارد که این قرارگیری بر کریدور شمال شرق کشور موقعیتی ویژه را برای این استان رقم‌زده است.
استان سمنان به سبب برخورداري از موقعیت ویژه شامل عوامل جغرافیایی، ترانزیتی، نزدیکی به پایتخت و اقلیم‌های متنوع داراي قابلیت‌ها و توانمندی‌های مختلف به لحاظ تنوع منابع و جاذبه‌های گردشگري است همچنین این استان جذابیت‌های گردشگري متنوع و متأثر از ویژگی‌های منحصربه‌فردی را در خود جای‌داده است.
از سوی دیگر هم‌جواری با رشته‌کوه‌های البرز و زمين‌هاي هموار كوير شرايط اقليمي متنوعي براي اين استان به وجود آورده است، به‌طوری‌که قسمت جنوبي آب و هوايي گرم و خشك، نواحي مركزي، معتدل، قسمت شمال شرقي آب و هوايي سرد و خشك و قسمت شمالي استان نسبتاً سرد است، اين تنوع آب و هوايي پوشش گياهي متنوعي را نيز در اين استان به وجود آورده که می‌تواند جذابیت‌های فراوانی را داشته باشد.
*تصور برخی از سمنان، استانی کویری است، این شرایط چگونه می‌تواند برگ خرید مناسبی برای استان تلقی شود؟
سطوح عملکردی جاذبه‌های فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی استان سمنان، به‌صورت پراکنشی از جذابیت‌های پدید آمده متغیر از سطح ملی و بین‌المللی تا سطوح محلی است و باید در نظر داشت که این استان با جاذبه‌های طبیعی و طبیعت‌گردی خود دارای ظرفیت‌های بی‌شماری است که نخستین آن‌ها قرار گرفتن در جنوب رشته‌کوه البرز و استفاده از اقلیم خزری است.
از سوی دیگر این استان در شمال دشت کویر نیز قرار دارد که این امر، اقلیمی گرم و خشک را برای جنوب سمنان به همراه آورده است لذا تلاقی این دو اقلیم در دیار قومس آن‌چنان صحنه‌های زیبایی را رقم می‌زند که دیدنش برای همه هم‌وطنان خالی از لطف نخواهد بود.
البته باید تصریح کرد که این شرایط اقلیمی خاص، از استان سمنان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پناهگاه‌های حیات‌وحش ساخته است این امر سبب شده تا سازمان محیط‌زیست پارک‌های متعدد و مناطق شکارممنوع فراوانی را در این استان شناسایی و نسبت به نظارت بر آن‌ها اقدام کند که هرکدام از این پارک‌ها می‌تواند خود، به‌تنهایی پتانسیل جاذبه‌های طبیعی برای یک استان باشد که خوشبختانه همه و همه در یک استان تحت عنوان سمنان گرد هم آمده‌اند.
*تلاقی کویر و کوهستان در استان سمنان قطعاً صحنه‌هایی بدیع را به نمایش می‌گذارد از نمونه این موارد نام ببرید.
همان‌طور که بیان‌شده تلاقی این دو اقلیم در بخش جنوبی کوهپایه البرز تا شمال دشت کویر طی هزاران سال طبیعتی بسیار زیبا را برای ما خلق کرده است که این روزها می‌توان از هرکدامش به‌نوعی در جذب گردشگر استفاده کرد امروز گنبدهای نمکی ایوانکی در غرب استان، چین‌خوردگی‌های شمال گرمسار، گسل عبدل‌آباد، موقعیت اقلیمی شهمیرزاد، تنوع گیاهی مختلف کوهپایه البرز در مناطق کوهستانی شاهرود و یا آهوان در سمنان همه و همه می‌توانند از مقاصد گردشگری طبیعی در استان باشند.
همچنین وجود دو گردنه در بخش جنوبی رشته‌کوه البرز که از بلندای آن‌ها حتی دشت کویر به چشم نمایان است از مثال‌های خوب تلاقی دو اقلیم کویری و کوهستانی در استان سمنان است که آهوان در سمنان و خوش ییلاق در شاهرود نمونه‌های بارز آن هستند.
البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که وجود گنبدها، تل‌ماسه‌ها، کویرهای مناطق جنوبی استان، پارک ملی کویر، منطقه حفاظت‌شده توران، پناهگاه حیات‌وحش خوش ییلاق، دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه البرز و حتی جنگل‌های ابر و اورنگ از دیگر نمونه‌های تلاقی دو اقلیم در استان سمنان هستند که دیدار از آن‌ها قطعاً چشم هر هم‌وطنی را می‌نوازد و از سوی دیگر طبیعتی بکر را برای ساکنان محلی به ارمغان آورده است.
*درباره نحوه استفاده از این پتانسیل‌ها برای جذب هرچه بیشتر گردشگران بگوئید.
برنامه ریزان و تصمیم گیران توسعه گردشگری استان سمنان می‌بایست با توجه به ظرفیت‌های طبیعی و میراث فرهنگی، جاذبه‌های گردشگری و همچنین ظرفیت‌های گردشگری استان، به تفکیک تاریخی، طبیعی، فرهنگی، ورزشی، معنوی و ... نسبت به تجهیز استان به مراکز اقامتی، زیرساخت‌های گردشگری، خدمات گردشگری، ارتقاء سطح خدمات به توریست‌ها، پذیرایی از گردشگران و توسعه پایدار گردشگری اقداماتی را در دستور کار قرار دهند.
خوشبختانه با نگاه ویژه دولت یازدهم به مقوله گردشگری اقدامات خوبی در این زمینه انجام‌شده است اما استان سمنان با دارا بودن ظرفیت‌های فراوان گردشگری می‌تواند به جایگاهی که استحقاقش را دارد برسد امروزه متأسفانه سهم استان از گردشگری بین‌المللی اندک است و ای امر به سبب عدم توسعه‌یافتگی مقاصد گردشگری، ضعف بازاریابی و کانال‌های جذب گردشگر و همچنین نبود برخی زیرساخت‌های اقامتی و خدماتی است.
از سوی دیگر مردم و مشارکت بخش خصوصی می‌تواند راهگشای بسیاری از این موارد باشد که در این زمینه نیز اقدامات خوبی در استان سمنان انجام پذیرفته است امروز شاهد افتتاح یک هتل پنج ستاره، وجود یک هتل چهار ستاره، وجود مراکز گردشگری بسیاری در استان سمنان هستیم که مشارکت بخش خصوصی در آن‌ها می‌تواند تأثیر بسزایی داشته باشد.
*نمونه بارز این پدیده را شاید بتوان در روستای قلعه بالای بیارجمند دید، درست است؟
قطعاً؛ مردم قلعه بالای بیارجمند شاهرود با شناسایی ظرفیت‌های گردشگری روستای خود و حمایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری امروز یکی از مقاصد توریسم بین‌المللی در استان سمنان است مردم این روستا خودشان باهمتی که داشتند نسبت به زیباسازی روستای خود اقدام کردند و امروز بسیاری از زیرساخت‌های جذب گردشگر در این روستا وجود دارد و خود مردم کار اسکان و خدمات‌دهی به مسافران، گردشگران و توریست‌ها را بر عهده‌دارند که این وظیفه را از دولتیان نیز بهتر انجام می‌دهند.
البته باید گفت امثال قلعه بالا در استان سمنان بسیار هستند و تنها فراهم آوردن برخی زیرساخت‌های ابتدایی بعضاً می‌تواند به جذب توریسم منجر شود چراکه توریسم بین‌المللی گردشگرانی خاص هستند که حتی وجود حداقل‌ها می‌تواند آن‌ها را به ناحیه‌ای جذب کند و این قطعاً اثر مشارکت مردم و نهادهای مردم‌نهاد است.
*درباره روستاها و شهرهای نمونه گردشگری استان سمنان بفرمائید.
امروزه۲۳منطقه نمونه گردشگری در استان سمنان مصوب شده است چهار منطقه نمونه گردشگری چشمه آبگرم، بقعه پیغمبران، جنگل ابر و سد شاه‌چراغی دارای سرمایه‌گذار هستند و کارهای مطالعاتی آن‌ها در دست بررسی و اقدام است و ۱۳روستای هدف گردشگری ازجمله قلعه بالای بیارجمند که ذکر شد، در استان می‌توانند ظرفیت‌های بسیار خوبی برای جذب توریست‌های بین‌المللی و گردشگران داخلی باشند.
همچنین در استان سمنان دو شهر نمونه گردشگری بسطام و شهمیرزاد نیز بسیار مورد توجه قرار دارد که می‌توان با سرمایه‌گذاری بر روی این شهرها بازخوردهای بسیار خوبی را در بحث گردشگری دریافت کرد هم‌اکنون بسطام که مراحل ثبت جهانی خود را نیز می‌گذراند یکی از مقاصد خوب گردشگری در استان سمنان است که بقعه بازید بسطامی، امامزاده محمد(ع)، ایوان اولجایتو، میل بسطام، مجموعه تاریخی این شهر و... ازجمله مقاصد گردشگری بین‌المللی استان محسوب می‌شوند.
همچنین بسطام در اردیبهشت‌ماه۹۵، میزبان شهرداران شهرهای نمونه گردشگری کشور است تا درزمینهٔ راه‌های گسترش تعامل درباره اشاعه گردشگری حرفه‌ای و بخش‌بندی شده به تفکیک توریسم ورزشی، توریسم معنوی، توریسم عرفانی، توریسم درمانی و ... بحث و تبادل‌نظر کنند که این خود اتفاقی بزرگ در بحث گردشگری استان است.
*آیا تاکنون در جذب گردشگر به این شهرهای نمونه گردشگری و روستاهای ممتاز گردشگری موفق بوده‌ایم؟
امروزه شرایط برای جذب گردشگر در استان بسیار خوب است اما برای قضاوت درباره موفقیت و یا عملکرد باید گفت، استان سمنان در ابتدای راه جذب گردشگر و فراهم آوردن زیرساخت‌ها قرار دارد، مطالعات انجام‌شده در استان نشان می‌دهد وضعیت تبلیغاتی خاصی درزمینه گردشگری صورت نگرفته است و تنها به‌صورت جسته‌وگریخته تورهای گردشگری با مقاصد چند هتل موجود در شاهرود و سمنان صورت می‌پذیرند.
ظرفیت‌های استان سمنان درزمینه جذب گردشگر بسیار بالا هستند و تبلیغات و شناساندن ظرفیت‌های گردشگری به مردم و هم‌وطنان می‌تواند این استان را به جایگاهی که لایق آن است برساند که این امر با فعالیت سازمان مردم‌نهاد، تبلیغات جاده‌ای، محیطی، رسانه‌ای و ... در سایه برنامه‌ریزی و اجرای دقیق برخی زیرساخت‌ها مسیر می‌شود.
*درباره پتانسیل‌های گردشگری استان سمنان که می‌توان سرمایه‌گذاری خوبی بر روی آن‌ها صورت داد بگوئید.
استان سمنان دارای مزیت‌های فراوانی است که وجود کاروانسراهای مختلف مانند کاروانسراهای میاندشت و شاه‌عباسی، می‌تواند درزمینهٔ اسکان و تفرجگاه مسافران و گردشگران بسیار مؤثر باشد همچنین وجود ۲۷درصد از مناطق حفاظت‌شده کشور در این استان، نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالای طبیعت‌گردی در سمنان است که با برنامه‌ریزی بر روی آن می‌توان جذب گردشگر حرفه‌ای را به‌راحتی انجام داد.
از سوی دیگر استان سمنان دارای ۳۰منطقه نمونه گردشگری است که پتانسیل جذب سرمایه‌گذار و مشارکت بخش خصوصی رادارند و با راه‌اندازی آن‌ها قطعاً جذب توریست‌های خارجی و گردشگران داخلی به‌راحتی انجام خواهد پذیرفت همچنین این رونق گردشگری می‌تواند به رشد و توسعه شهرهای استان بیانجامد.
از سوی دیگر سمنان دارای ۴۰روستاست که با اقلیم منحصربه‌فرد و آداب‌ورسوم زیبای خود می‌توانند روستای هدف گردشگری باشند که این امر نیز به‌نوبه خود منحصربه‌فرد تلقی می‌شود.
*پیشنهاد‌ها شما برای گردشگران استان سمنان چه مناطقی هستند؟
مناطق دینی استان سمنان بسیار زیاد هستند و نمی‌توان آن‌ها را تک‌به‌تک نام برد ولی مسافران و گردشگران می‌توانند از ظرفیت‌های بسیاری مانند طبیعت زیبا با چشم‌اندازهای طبیعی، روستاهای هدف گردشگری دیدار کنند همچنین مناطق بسیار زیادی در استان وجود دارند که از آن‌ها می‌توان به‌عنوان مناطق زیستی و حیات‌وحش نام برد که ازجمله آن‌ها پناهگاه حیات‌وحش خوش ییلاق، پناهگاه حیات‌وحش و منطقه حفاظت‌شده توران، منطقه حفاظت‌شده پرور، منطقه شکار و تیراندازی ممنوع خنار، شکار و تیراندازی ممنوع تپال و پارک ملی و منطقه حفاظت‌شده کویر نام برد که قطعاً گردشگران حرفه‌ای می‌توانند با رعایت موازین ویژه از حاشیه این مناطق دیدار کنند.
از سوی دیگر مقبره بسیاری از بزرگان مانند بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی، ابن یمین فرومدی، شیخ حسن جوری، علاءالدوله سمنانی و مناطق زیارتی مانند امامزاده یحیی(ع)، امامزاده محمد(ع)، پیغمبران در کنار مناطق زیبایی مانند رودبارک، چاشم، پرور، ابر، اولنگ، میامی، دشت کالپوش، ملاده، غاز دربند، ایل سنگسر، قالیباف، رامه، دیباج، جاده ابریشم، خارتوران و ... در استان سمنان وجود دارد که می‌تواند مقصد گردشگری بسیاری از هم‌وطنان باشد.
*درباره هنرهای موجود در استان سمنان و سوغات این دیار نیز توضیح دهید.
يكي از صنایع‌دستی استان سمنان كه توسط دستگاه‌های بافندگي ساده بافته می‌شود جاجيم است، همچنین گلیم‌بافی در بین مردم استان رواج دارد از سوی دیگر کاشی الوانی، ظروف سرامیک، سفالگری، پارچه قلمکار، منبت، نمدمالی، معرق چوبی، قالی‌بافی، ساز سازی ازجمله صنایع‌دستی استان هستند.
همچنین استان سمنان تولیدات خوراکی فراوانی نیز مانند انگور، قیسی، زردآلو، برگه هلو و زردآلو، عسل، انار، خربزه، طالبی، آلو، گردو، سیب، فرآورده‌های لبنی عشایری، نان‌های سنتی مانند کاک و فطیر و شیرمال و ... را نیز در خود جای‌داده است که می‌تواند برای هم‌وطنان و گردشگران از جذابیت خاصی برخوردار باشد.